Berlin ve New York merkezli gazeteci Paul Hockenos’un geçtiğimiz günlerde, ‘Gaz Yok, Akdeniz’de Savaş Yok’ başlıklı bir makalesi yayınladı.

2019 yılında Cumhurbaşkanı Akıncı tarafından önerilen, son aylarda Avrupa’da ve hatta Türkiye’de de dile getirilmeye başlanan Doğu Akdeniz’de gerilimi düşürmek için sondajın askıya alınması görüşünü Hockenos da paylaşıyor ve yazısında şu noktaları öne çıkarıyordu:

►Küresel ısınmanın önlenmesi için Fransa 2016 yılında tüm Fransız denizlerinde sondaj için yeni lisans vermeyi askıya aldı. Fransa’da önceden lisans alınmış tüm maden çıkarma işlemleri de 2040 yılında sona erdirilecek.

►Yeni Zelanda, İrlanda, İspanya  ve 11 ABD eyaleti de aynı şeyi yaptı. İspanya'da tüm yeni kömür, petrol ve gaz çıkarıma faaliyetlerinin yasaklanacağı ve fosil yakıtlar için doğrudan sübvansiyonları sona erdirecek yasa teklifinin 2020 bitmeden parlamentodan geçmesi bekleniyor. Avrupa Yatırım Bankası da, 2021'in sonundan itibaren fosil yakıtla ilgili projelere yatırım yapmayı bırakacağını açıkladı.

►Chevron, Exxon Mobil, İspanyol Repsol ve Fransız Total dahil olmak üzere dünyanın en büyük petrol devleri, iklim değişikliği nedeniyle başka ülkelerde sondaj yapmaları durdurulduğu için Doğu Akdeniz’de kendilerine yeni ufuklar arıyor.

►Türkiye onaylamamış olsa da, Yunanistan ve Kıbrıs da dahil AB ülkeleri Paris İklim Anlaşması'nı onaylamıştır ve emisyon azaltma programlarına sahiptir. Dahası, Yunanistan ve Kıbrıs AB'nin sera gazı emisyonlarını 2030 yılına kadar % 50 ila % 55 oranında azaltmak zorundadır. [Güney] Kıbrıs zaten hedeflerinde geride kaldı ve hedefleri tutturamazsa AB’nin para cezaları ile karşı karşıya gelecek.

►Doğal gaz lobisinin, doğal gazın sıfır karbonlu bir dünyaya giden yolda, yeşil renkli bir “köprü” enerji olduğu iddiası çoktan çürütüldü. Son zamanlarda yapılan çok sayıda araştırma, çoğunlukla metandan oluşan doğal gazın iklime önceden düşünüldüğünden çok daha fazla zararlı olabileceğini gösteriyor. ABD merkezli Çevre Savunma Fonu'na göre metan, serbest bırakılmasından sonraki ilk yirmi yılda karbondioksitten 84 kat daha güçlü olan kuvvetli bir sera gazıdır. Metan, doğal gazın çıkarılması, taşınması, işlenmesi ve sıvılaştırılmış doğal gazın ihracı sırasında açığa çıkar.

►Doğu Akdeniz gazı son derece derindeki deniz yatakları ve uzun olacak boru hatları ile derin su gazının çıkarılmasını ve taşınmasını özellikle maliyetli hale getiriyor. 

►Belki de 2020'lerin sonlarında veya 2030'ların başlarında, karbon fiyatlandırması ve diğer caydırıcılar Doğu Akdeniz doğal gazının önemli ölçüde gelirini azaltacaktır. Çünkü yenilenebilir enerji kaynaklarının ve [verimli eletrik üretimini ve ısınmayı sağlayan] yakıt pili depolamanın giderek düşen fiyatları, gaza talebi azaltıyor.

►İlgili taraflar (Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs) gaz yataklarının bulunduğu yeni hidrokarbon rezervlerinin işletilmesine moratoryum uygulayarak bir taşla iki kuşu vurabilir. Bu, çatışmanın kaynağını ortadan kaldırmasının yanı sıra, Avrupa'nın sera gazı emisyonlarını dizginlemeye yönelik uzun vadeli hedefine hizmet edecektir.

                                                                                    *  *  *
Corona virüs salgını biter bitmez dünyanın iklim değişikliği konusunda ayağa kalkacağı konusunda herkes hemfikir. Küresel ısınmanın durdurulması için Avrupa toplumları tamamıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmeyi daha yüksek sesle talep edecek. 

Kuşkusuz Corona virüs salgını küresel bir paradigma değişimine yol açtı. Salgından önceki düşünme kalıplarıyla salgın sonrası iklim değişikliğine yönelik politikalar birbirinden farklı olacak.

Doğal gazda moratoryuma Kıbrıslı Rum yönetimi yanaşmak istemiyor olabilir. Fakat [Güney] Kıbrıs’ın AB’nin Belarus'a koyacağı yaptırımlarda bile 'Türkiye’ye yaptırım uygulanmayacaksa Belarus’a yaptırım kararına katılmam' kartını çıkarması AB içinde rahatsızlık yaratmış durumda. AB'de yalnızlaşan Kıbrıslı Rum yönetimi gibi, Kıbrıslı Türkleri dışarıda bırakarak çözüm olmadan Kıbrıs'ın güneyini AB’ye alan Avrupa Birliği de ektiğini biçiyor.

Şayet İki NATO ülkesi olarak Türkiye ve Yunanistan'ın savaşa girmesi çok düşük olasılıksa, bölgedeki tüm sondaj çalışmalarının askıya alınarak Kıbrıs'ta çözüm görüşmelerinin başlaması yüksek olasılıktır. Sonunda herkes yavaş yavaş da olsa Cumhurbaşkanı Akıncı’nın önerisine geri dönüyor: Sondajları durduralım, çözüme odaklanalım.

Bkz. https://foreignpolicy.com/2020/09/10/turkey-greece-cyprus-no-gas-no-war-in-the-mediterranean/
https://www.ecfr.eu/specials/eastern_med
https://www.hurriyetdailynews.com/opinion/barcin-yinanc/the-first-step-to-easing-east-med-tension-a-moratorium-157671