Amerika Birleşik Devletleri, son on yıldır tüm ülkeleri, özellikle de gelişmekte olan ülkeleri Çin finansmanını kabul etmenin riskleri konusunda uyarmak için elinden geleni yaptı. O dönemde hakim olan görüş, Çin devletinden ve devlet bankalarından alınan kredilerin öncelikle gelişmekte olan ekonomilere, "Kuşak ve Yol Girişimi" kapsamında altyapı inşa etmek ve kendisine sadakat sağlamak amacıyla yönlendirildiğiydi. Yakın zamanda yayınlanan titiz bir çalışma, Çin kredi diplomasisine ilişkin bu yorumu sorguluyor.
ABD'deki Virginia Üniversitesi'nde uluslararası kamu finansmanını izleyen bir laboratuvar olan AidData tarafından 18 Kasım'da yayınlanan "Çin'in Peşinde" raporu, bunun tam tersini gösteriyor: Çin kredilerinin dörtte üçünden fazlası artık zengin veya orta gelirli ülkelerdeki projeleri destekliyor. AidData direktörü Bradley Parks, "Zengin ülkelere verilen kredilerin çoğu kritik altyapı, stratejik mineraller ve yarı iletken şirketleri gibi ileri teknoloji varlıklarının satın alınmasına odaklanıyor." diye açıklıyor.
Pekin'in öncelikleri
Araştırma, hem ticari kârlılığı hem de Pekin’in stratejik önceliklerini gözeten Çin finansmanının nasıl işlediğine dair; kalkınma kredi kuruluşları ve Çin Bankası gibi devlet bankalarının tercihlerini de kapsayan, bugüne kadar yapılmış en kapsamlı değerlendirmeyi sunuyor.
16 tam zamanlı araştırmacı ve birkaç düzine geçici personelden oluşan ekip, 2000 ile 2023 yılları arasında yapılan 30.000 Çin hibe ve kredisini üç yıl boyunca inceledi. Bu hibe ve kredilerin toplam tutarı 2,2 trilyon dolar (1.891,41 milyar avro) olup, önceki tahminlerin iki ila dört katıdır.
Araştırma, Çin’in dünya genelinde altyapı finansmanının artık çoğunlukta olmadığını tespit etti. Böyle projelere verilen 4 dolar için, Çin tamamen farklı faaliyetlere 6 dolar kredi veriyor.
2013’te başlatılan yeni ‘İpek Yolları’ projesine rağmen, iki yıl sonra devreye giren başka bir program Çin’in önceliklerini tamamen değiştirdi: Made in China 2025 planı, ülkeyi teknolojik hakimiyet hedefi doğrultusunda yeni bir rotaya soktu. Bu dönüşümle birlikte ‘hassas’ sektörlerde yapılan satın almalara yönelik kredilerin payı, toplam içinde 2015’teki %46 seviyesinden 2023’te %88’e kadar yükseldi.
Figür 3.1a: 2000-2023 döneminde Çin’den resmi sektör kredisi alan ilk 20 ülke.
Yüksek gelirli ülke - Geçiş ülkesi - Düşük veya orta gelirli ülke, Grafik: AidData
Çin ABD’ye en fazla kredi veren ülke: Amazon, General Motors, Tesla, Boeing ve Disney’in bile yeniden finansmanını sağladı
Tüm beklentilerin aksine, Çin, 2000 ile 2023 yılları arasında 2.500 proje için 202 milyar dolar ile Amerika Birleşik Devletleri'ne en fazla kredi veren ülke oldu. Çin'in devlet destekli finansörleri, Teksas ve Louisiana'daki sıvılaştırılmış doğal gaz projelerini, Virginia'daki veri merkezlerini, New York ve Los Angeles havalimanlarındaki terminalleri ve Dakota Access Boru Hattı'nı destekledi. Ayrıca, robotik (Michigan'daki Paslin), genomik (Kaliforniya'daki Complete Genomics) ve yarı iletkenler (Silicon Labs'ın altyapı ve otomotiv işletmeleri) gibi alanlardaki ileri teknoloji şirketlerinin satın alınmasını kolaylaştırdılar. Ayrıca, Amazon, General Motors, Tesla, Boeing ve Disney gibi Amerikan devlerinin yeniden finansmanında da rol oynadılar.
Çin'in kalkınma yardımları ise düştü
Çin ayrıca Birleşik Krallık'taki (60 milyar dolar) ve Avrupa Birliği'ndeki (1.800 projeye yayılmış 161 milyar dolar ki bu meblağın 33 milyar doları Almanya'da ve 21 milyar doları Fransa'da) projelere de finansman sağladı.
Bu finansman, örneğin bir Çinli grubun, Hollandalı bir otomotiv çipi şirketi olan ve şu anda Hollanda ile Çin arasında diplomatik bir krizin merkezinde bulunan Nexperia'yı satın almasına ve Birleşik Krallık'ın ana yarı iletken fabrikası Newport'u satın almasına olanak yarattı.
Araştırmacılar, Çin'in en az on yıldır dünyanın en büyük kredi vereni olduğunu belirtiyor.
AidData'ya göre, Çin 2023 yılında 140 milyar dolar dış kredi dağıttı; bu, ABD finansmanının iki katından ve Dünya Bankası'nın o yıl sağladığı miktardan yaklaşık 50 milyar dolar daha fazla. Ancak Çin’in doğrudan kalkınma yardımları oldukça sınırlı: yıllık ortalama yardım 5,7 milyar dolar (İtalya ile aynı seviyede) ve 2023’te 1,9 milyar dolara kadar inerek son yirmi yılın en düşük seviyesine indi.
Yorumunuz