Brezilya eski cumhurbaşkanı, Brezilya Yüksek Mahkemesi'nin beş yargıcından dördü tarafından suçlu bulundu. Karar ilerici Brezilya'yı sevindirirken, eski aşırı sağcı devlet başkanının bazı destekçileri, ABD Başkanı Donald Trump'a seslenmekte gecikmedi.

Jair Bolsonaro yıllardır aynı nakaratı tekrarlıyordu: "Geleceğim için üç seçenek var: Hapis, ölüm veya zafer." Hem özelde hem de kamuoyunda ve hapis seçeneğini "dışlandığını" da ekliyordu. Ancak tarih sert bir cevapla aksi yönde karar verdi. 11 Eylül Perşembe günü, Brezilya'nın eski cumhurbaşkanı, darbe girişiminden dolayı mahkeme tarafından  27  yıl 3 ay hapis cezasına çarptırıldı.

Yüksek Mahkeme'nin birinci dairesi yargıçları, 2019'dan 2023'e kadar iktidarda kalan aşırı sağcı liderin kaderini dört oya karşı bir oyla belirledi.

Bu süreçte hakimler, darbe girişiminin arkasındaki beyinler olarak tanımlanan en yakın yedi işbirlikçisine 2 ila 26 yıl arasında değişen hapis cezaları verdi.

Hüküm giyenler arasında üçü general olmak üzere altı asker de bulunuyor

Karar, yirmi yıllık diktatörlükten (1964-1985) yara almadan çıkan silahlı kuvvetlerin uzun süredir sahip olduğu dokunulmazlığa son veriyor. Hüküm giyenler arasında üçü general olmak üzere altı asker de bulunuyor.

Brezilya sınırlarının ötesine geçen sembol bir tarihte karar duyuruldu

Karar, General Pinochet'nin Şili'de Salvador Allende'ye karşı gerçekleştirdiği darbenin tam 52'inci yıl dönümünde, 11 Eylül'de açıklandı.

Kararı vermek üzere yargıçlar, beş gün süren uzun bir müzakere süreci geçirdiler. Yüksek Mahkeme 8 Ocak 2023'te Kongre ve başkanlık binasıyla birlikte yüzlerce isyancı tarafından yağmalandı. Bu sefer, kaosun tekrarlanmasına izin verilmedi: Bina, kalabalık bir polis varlığı tarafından sıkı bir şekilde korundu.

'Tarih bize, cezasızlık, eylemsizlik ve korkaklığın huzuru sağlamadığını öğretti'

Davanın raportörü Yargıç Alexandre de Moraes, 2 Eylül'de müzakerelerin açılışında, anın ciddiyetini hatırlattı. "'Tarih bize, cezasızlık, eylemsizlik ve korkaklığın huzuru sağlamadığını öğretti'," dedi ve ekledi: [Brezilya'da] huzur, Anayasa'ya saygıya, yasaların uygulanmasına ve kurumların güçlendirilmesine bağlıdır."

Yargıç, tehlikelerle dolu bu yılların seyrini adım adım aktardı; bu süreç, 2022’nin sonunda “Yeşil ve Sarı Hançer” operasyonuyla zirvesine ulaştı. Bu operasyon, sıkıyönetim ilan etmeyi ve seçilmiş başkan Luiz Inácio Lula da Silva’yı öldürmeyi amaçlıyordu. Alexandre de Moraes, “Jair Messias Bolsonaro, suç örgütünün lideri rolünü üstlendi ve federal hükümetin üyeleri ile silahlı kuvvetlerden destek aldı; Brezilya devlet aygıtını, iktidarı otoriter bir biçimde ele geçirme projesini uygulamak için kullandı” dedi.

Donald Trump'ın baskısına Yargı boyun eğmedi

Donald Trump'ın gölgesi birkaç kez duruşmaların üzerine çöktü. Ağustos ayında, Amerikan Başkanı müttefikini desteklemek ve yargıçları geri adım atmaya zorlamak için Brezilya ürünlerine %50 gümrük vergisi koydu. Ancak yargıçlar baskıya boyun eğmedi, hatta bu baskıyı alaya aldılar. Maranhao kentinin eski sol görüşlü valisi Yargıç Flavio Dino, Amerikan tehditleriyle alay ederek, "Mickey Mouse'un bu mahkemenin kararını etkileyebileceğine gerçekten inanan var mı ?" diye sordu.

Tek olumsuz yanı: Yargıç Luiz Fux'un 10 Eylül'deki lehteki oyu oldu. Yaklaşık on üç saat boyunca, aldatıcı göndermeler ve Latince alıntılarla noktalanan bitmek bilmeyen bir konuşmada, Yargıç, Jair Bolsonaro'nun masumiyetini savundu. Ayrıca, eski başkanın ilk etapta sıradan bir vatandaş olarak yargılanması gerektiğine inanarak, kendi kurumunun "mutlak yetersizliğini" şiddetle kınadı; bu, Yüksek Mahkeme'nin yetkileriyle kasıtlı olarak çelişen, hukuken savunulamaz bir tutumdu. Bu yorucu nutkun sonunda Luiz Fux, meslektaşlarının dehşeti altında, eski başkanı ve beş sanığı nihayet beraat ettirdi.

Bu tavır Bolsonaro taraftarlarını sevindirdi. 72 yaşındaki deneyimli Yargıç Luiz Fux, "cezalandırıcı" eğilimleriyle tanınıyordu ve 8 Ocak 2023'te yüzlerce isyancıyı uzun hapis cezalarına çarptırmaktan çekinmemişti.

Üst düzey bir Brezilyalı yargıç, "Kibir miydi? Çeyrek saatlik şöhret arayışı mıydı? Yoksa kişisel çıkar elde etmek için bir sonraki seçimlerde siyasi bir değişime mi güveniyordu? Söylemesi zor." yorumunu yaptı.

Bir Brezilya seviniyor, diğeri silahlarını keskinleştiriyor

Ancak aşırı sağın umutları kısa sürdü. 11 Eylül'ün geç saatlerinde cezalar açıklandı ve Brezilya halkı sevindi. İnternetteki fotomontajlar, Jair Bolsonaro'yu parmaklıklar ardında hapishane kıyafetleriyle gösteriyordu. Diğer internet kullanıcıları, büyük ölçüde eski cumhurbaşkanına atfedilen Covid-19 pandemisinin mezarlıklarının ve 700.000 ölümünün görüntülerini paylaştı. Rio'da gruplar, şarkıcı Beth Carvalho'nun hit şarkısı Vou festejar'ı ("Partiye gidiyorum") söyledi: "Zamanınız geldi, ödeyeceksiniz, istediğiniz kadar ağlayın!"

Bolsonaro taraftarları hem ticari hem de askeri yeni ABD yaptırımlarına bel bağlıyor

Ancak siyasi yelpazenin diğer tarafında, bambaşka bir Brezilya öfke saçıyor ve silahlarını keskinleştiriyor. İnternette aşırı sağ, "en ağır zulüm" ve "engizisyon" için haykırıyor. Hem ticari hem de askeri yeni ABD yaptırımlarına bel bağlıyor. 

Aşırı muhafazakârlar, Jair Bolsonaro ve ortaklarını aklayan geniş kapsamlı bir af yasasını Kongre'den hızla geçirmeyi planlıyor. Ayrıca, 2026 başkanlık seçimlerinde zafer kazanmaya, ardından başkanlık affına ve 2030 yılına kadar 75 yaş sınırına ulaşmış üç Yüksek Mahkeme yargıcının değiştirilmesine güveniyorlar. Bu, dengeleri değiştirebilir ve 2018-2019 yılları arasında yolsuzluktan hapis yattıktan sonra serbest bırakılıp tüm mahkûmiyetleri bozulan Lula gibi Bolsonaro'nun da serbest bırakılmasını sağlayabilir. 

Haberin tamamını Le Monde’dan okuyabilirsiniz.