Yapay zeka giderek daha fazla işi gereksiz hale getirirken, teknoloji dünyasındaki çözüm önerilerinden biri insanlara iş yapmadıkları halde ödenecek bir evrensel maaş, yani Evrensel Temel Gelir (UBI, Universal Basic Income) verilmesi.

Elon Musk ve Sam Altman gibi isimler, yapay zekanın yarattığı servetle dolu bir gelecek hayal ediyor. On yılı aşkın süredir bazı teknoloji liderleri, koşulsuz nakit dağıtımı anlamına gelen UBI’yi destekliyor. Geleneksel olarak vergi mükellefleri tarafından finanse edilen bu sistem, Silikon Vadisi vizyonunda yapay zekanın insanların işlerini devralmasıyla oluşan maliyet tasarrufları ve ek gelir üzerinden finanse ediliyor. Böylece büyük çaplı bir servetin yeniden dağıtımı hedefleniyor.

Bir zamanlar sosyalistlerin savunduğu ve tembelliği teşvik eden bir fikir olarak görülen UBI, bugün yapay zeka çağının en popüler politik başlıklarından biri haline geldi.

UBI nedir?

UBI fikri, 1960’larda yoksulluğa çözüm arayan ekonomistler ve sosyal refah savunucuları tarafından gündeme getirildi. Georgetown Üniversitesi’nden felsefeci Karl Widerquist, o dönemde ofislerde bilgisayarların yaygınlaşmasının yarattığı iş kaybı korkularıyla birlikte, UBI’nin teknolojinin işsiz bıraktığı insanlara çözüm olup olamayacağının tartışıldığını belirtiyor.

Twitter’ın kurucularından Jack Dorsey ve Facebook’un kurucu ortağı Chris Hughes gibi isimler, son yıllarda bu alandaki pilot projelere milyonlarca dolar yatırdı.

Günümüzde yürütülen deneme programları, bağış ve hibelerle yoksulluğu azaltmayı veya otomasyon karşısında bir yanıt geliştirmeyi hedefliyor.

2016’da Sam Altman tarafından başlatılan üç yıllık UBI deneyi 

OpenAI CEO’su Sam Altman, 2016’da başlattığı üç yıllık bir deneyde düşük gelirli bir gruba her ay 1.000 dolar verdi. Çalışmayı yürüten Elizabeth Rhodes, bu kişilerin biraz daha az çalıştığını ve çoğunlukla temel ihtiyaçlara harcama yaptığını söylüyor.

Altman, temmuz ayında katıldığı bir podcast’te artık para yerine herkesin yapay zekanın ürettiği her şeyde mülkiyet payına sahip olabileceğini savundu. Bu sayede servetin nüfusa yayılabileceğini ve bunun “evrensel aşırı servet” olarak adlandırılabileceğini ifade etti. Hatta her insana yılda bir trilyon dijital “jeton” verilmesi ve bunların kişisel servet olarak satılması ya da kullanılması gibi bir senaryodan bahsetti.

Tesla CEO’su Elon Musk ise “evrensel yüksek gelir” kavramını savunuyor. Ona göre yapay zeka üretimin çoğunu otomatikleştirecek ve halk gelirden pay alacak. Musk, bunun “Star Trek” benzeri bir refah toplumu yaratabileceğini, ancak yanlış yönetilirse “Terminatör” senaryosuna dönüşebileceğini söylüyor.

Covid-19 teşvik çekleri modeli

Salesforce CEO’su Marc Benioff, pandemi dönemindeki Covid-19 teşvik çeklerini daha geniş bir gelir dağılımı modeline örnek gösteriyor. Ona göre otomasyon gelir eşitsizliğini artıracak ve birçok kişi için ek gelir gerektirecek.

Eleştiriler

UBI fikri herkes tarafından olumlu karşılanmıyor. Eleştirmenler, bunun siyasi olarak gerçekçi olmadığını ve teknoloji şirketlerinin artan işsizlik ile gelir eşitsizliğini meşrulaştırmasına hizmet ettiğini savunuyor.

Massachusetts Institute of Technology’den (MIT) çalışma ekonomisti David Autor, gelirin yalnızca birkaç kaynaktan dağıtıldığı bir toplumun korkutucu olduğunu ve bunun “politik bir fantezi” olduğunu belirtiyor. Ona göre yapay zeka liderleri evrensel geliri destekliyor çünkü "herkesi işsiz bırakacaklarını düşünüyorlar ve bu konuda ne yapacaklarına dair daha iyi bir fikirleri yok" dedi.

Ayrıca ABD dışında yaşayıp evrensel gelirden yararlanamadan işini kaybedebilecek insanların durumunun da ayrı bir sorun olduğunu belirtiyor.

Girişim sermayedarı Marc Andreessen, 2023 tarihli "tekno-iyimser manifesto"sunda insanların tatmin hissetmek için çalışmaya ihtiyaç duyduğunu savundu. "İnsanın faydalı olması, üretken olması, gururlu olması gerekiyor" diye yazdı. Andreessen, devletin çoğu sektöre sağlayacağı sübvansiyonlar nedeniyle UBI’nin gereksiz olduğunu düşünüyor.

Trump’ın ikinci döneminde Beyaz Saray’ın yapay zeka ve kripto danışmanı David Sacks, geçen yıl katıldığı bir podcast’te, yapay zeka patlamasından servet kazanmaya çalışan teknoloji devlerinin iş kaybı endişelerini yatıştırmak için para dağıtma fikrini kullandığını, ancak bunun topluma hizmet etmediğini söyledi. Haziran ayında X’ten yaptığı paylaşımda, evrensel gelirin “gerçekleşmeyecek bir refah” ve “fantezi” olduğunu yazdı.

Haberin tamamını Wall Street Journal’dan okuyabilirsiniz.