Lübnan’da 6 ay öncesine kadar ABD doları ve Lübnan lirası birbirinin yerine kullanılıyordu. 1 dolar 1,500 Lübnan lirasına resmi olarak sabitlenmişti ve 23 yıldır Lübnan halkını kısmen istikrarlı satın alma gücüyle ve bölge için nispeten daha yüksek bir yaşam standardı ile ödüllendiriyordu.

Ancak Lübnan’ın yüksek borç seviyeleri, yolsuzluk, ekonominin kötü yönetimi ve Suriye'deki savaştan beslenen on yıllık büyümenin bitmesiyle, geçen yaz Lübnan para birimi devalüe olmaya başladı.

Yurtdışından gelen döviz dramatik bir şekilde yavaşlayınca süreç domino etkisi yarattı. Üstelik Suriye ekonomisini ayakta tutan Lübnan'da yaşanan bankalar krizi Suriye ekonomisini ve mevduatlarını Lübnan bankalarında tutan birçok Suriyeliyi de vurdu. 

Lübnan büyük ölçüde ithalata dayandığı için Lübnan lirasının satın alma gücü düştükçe maaşların ve tasarrufların gerçek değerini ve birçok işletmeyi de aşağıya çekti.

O zamandan bu yana on binlerce iş buharlaştı. Üzerine COVID-19 salgını gelince Lübnan halkı artık açlık riski ile karşı karşıya…

1.500 Lübnan lirasının 1 dolara sabitlendiği resmi döviz kuru hâlâ resmi geçerliliğini koruyor olsa da her şey karaborsada dönüyor.

El Cezire’nin analizine göre, bankalar tarafından uygulanan kayıt dışı sermaye kontrollerinden sonra ivme kazanan devalüasyon, ABD dolarının transferini imkânsız hale getirdi ve yurtdışına nakit transferini son derece zorlaştırdı.

Ancak Lübnan Merkez Bankası, Banque du Liban'ın, paralel piyasadaki döviz bürolarına, maksimum 3.200 Lübnan lirasını 1 dolara sabitlemeleri emrini vermesi işleri daha da zorlaştırdı.

Sabitleme emrine döviz büroları uymayınca para manipülasyonu yapmakla suçlanan borsa sendikaları başkanı, başkan yardımcısı ve Lübnan Merkez Bankası’nın parasal operasyonlar müdürü de dahil olmak üzere 50'den fazla paralel piyasa borsacısı tutuklandı.

Döviz ofisleri kepenklerini kapattı ve döviz bozdurma neredeyse tamamen yer altına indi. Karaborsada 1 dolar artık 4.000 Lübnan lirasından işlem görüyor. İthalata dayalı ekonomide ithal mal getiren iş dünyası dolar almadan yurtdışından emtia getiremeyeceği için dolara talep artıyor.

Yasadışı olmasına rağmen, bu tür işlemler, WhatsApp ve Telegram gibi popüler mesajlaşma uygulamalarıyla tanışan insanlar arasında yaygınlaşıyor.

Lübnanlı bir döviz analisti olan Omar Tamo, El Cezire'ye "Lisanslı dükkanlar ya çalışmıyor ya da 3,200 yasal fiyatı göz ardı ederek masanın altında piyasa fiyatından işlem yapıyorlar. Para birimi karaborsada 4.000'de bir miktar istikrar kazandı, ancak bu sürdürülebilir değil. Temel sorun, sadece yeterli dolar olmaması. Karaborsa kuru, durum devam ettiği sürece daha da yükselecek" öngörüsünde bulundu.

Lübnan'ın mali yıkımının ölçeği çok büyük. Bankalar krizin başında sermayenin çıkışına karşı sert uygulamalara başvurarak, yurt dışı havalelerini askıya aldı ve müşterilerin hesaplarındaki dövizleri çekmesine kısıtlamalar getirdi. Ülkenin bankaları büyük ölçüde iflas etmiş durumda çünkü bankalar mevduat sahiplerinin yatırımlarını hükümete ödünç verdi. Hükümetse mart ayında 1,2 milyar dolarlık Eurobond geri ödemesinde temerrüde düşmeyi seçti.

Başbakan Hasan Diab hükümeti şu anda ülkenin borç ödemelerini, 20 milyar dolardan fazla dış yardım almayı öngören bir finansal kurtarma planıyla yeniden yapılandırmaya çalışıyor. Fakat Lübnan'ın dış yardım kilidini açmak için gerekli yapısal reformları uygulama konusundaki performansı belirsiz.

Tasarruflarının silindiğini görmekle yüz yüze gelen birçok Lübnanlı, kayıplarını ellerinden geldiğince azaltmak istiyor. Kripto para birimlerinden cesaret alanlar için tasarruflarını yüklü bir işlem ücreti ile Bitcoin'e dönüştürmek de bir yol. Ancak karaborsa en popüler seçim olmaya devam ediyor…