İsrail’in Gazze operasyonlarında kullandığı yapay zeka (YZ) destekli askeri teknolojiler, sadece hedeflerin etkin biçimde vurulmasını değil, aynı zamanda sivil ölümler, hukuki sorumluluk ve etik değerler üzerine derin bir tartışmayı da beraberinde getiriyor.

İbrahim Biari operasyonu: Yapay zeka destekli savaşın simgesi!

2023 yılının sonlarına doğru İsrail, 7 Ekim saldırılarının planlayıcılarından biri olduğu öne sürülen üst düzey Hamas komutanı İbrahim Biari’yi ortadan kaldırmak üzere bir operasyon başlattı. Ancak İsrail istihbaratı, Biari'nin yerini tespit edemiyordu; kendisinin Gazze’nin altındaki tünel ağında saklandığı düşünülüyordu.

Olaylara dair bilgi sahibi üç İsrailli ve bir Amerikalı yetkilinin aktardığına göre, İsrail bu noktada yaklaşık 10 yıl önce geliştirilen fakat savaşta hiç kullanılmamış bir yapay zeka destekli ses analiz aracını devreye soktu. İsrail’in siber istihbarat birimi Unit 8200, bu araca kısa sürede yapay zeka entegrasyonu sağlayarak yeniden işlevselleştirdi.

Araç, Biari'nin telefon görüşmelerinde yapay zekâ destekli ses analiz aracını test etti ve sesini analiz ederek aramaların yaklaşık konumunu belirledi. Bu veriyle 31 Ekim 2023’te düzenlenen hava saldırısında Biari öldürüldü. Ancak Londra merkezli sivil izleme kuruluşu Airwars, saldırıda 125’ten fazla sivilin de hayatını kaybettiğini raporladı.

Yeni nesil silahlar: Gazze laboratuvarı

Ses analiz aracı, İsrail’in Gazze savaşını yapay zeka destekli askeri teknolojileri hızla test edip sahaya sürdüğü bir “deney sahasına” dönüştürdüğünün ilk örneklerinden biriydi. New York Times’ın görüştüğü 9 Amerikalı ve 1 İsrailli savunma yetkilisinin aktardığına göre, son 18 ayda, yapay zeka ve yüz tanıma sistemleriyle yaralı veya kısmen görünür yüzler gerçek kimliklerle eşleştirildi. Hedefleme süreçleri otomatikleştirildi. Arapça yazılmış içerikleri analiz eden yapay zeka destekli sohbet botları geliştirildi.

Google, Microsoft ve Meta’da çalışan İsrailli yedek askerler İsrail’in siber istihbarat birimi Unit 8200 ile iş birliği yaptı

Bu projelerde, Google, Microsoft ve Meta gibi teknoloji devlerinde çalışan İsrail vatandaşı yedek askerler ile Unit 8200 personeli iş birliği yaptı. Bu iş birlikleri “The Studio” adlı yenilik merkezinde yürütüldü. [‘Yedek askerler’, İsrail'in güvenlik sistemi içerisinde görev yapmış ve sivil hayata dönmüş, ancak İsrail yasaları gereği yedek statüsünde olan vatandaşları ifade eder.]

Etik tartışmalar ve hatalar

Ancak teknoloji ne kadar hızlı ilerlediyse, hatalar ve etik sorunlar da o kadar büyük oldu. İsrailli ve Amerikalı yetkililere göre, sistem bazen yanlış kişileri tespit etti, yanlış tutuklamalara yol açtı, sivil ölümler arttı ve gözetim faaliyetleri genişledi.

İsrailli bazı yetkililer, yapay zekanın neden olduğu hataların ciddiyetine dikkat çekerken, sorumluluk ve etik denge konularında ciddi kaygılar dile getiriyor.

Uluslararası boyut ve uyarılar

Avrupa ve ABD savunma yetkililerine göre, hiçbir ülke İsrail kadar gerçek savaş koşullarında YZ araçlarını bu denli yoğun denemedi. Bu deneyim, gelecekteki savaşlarda teknolojinin rolünü ve potansiyel hatalarını şimdiden gözler önüne seriyor.

İsrail’in Holon Teknoloji Enstitüsü’ndeki Sorumlu YZ Uygulamaları Enstitüsü başkanı Hadas Lorber, “Krize acil çözüm bulma ihtiyacı inovasyonu hızlandırdı. Bu teknolojiler savaş alanında oyunu değiştirdi” dese de ciddi etik sorular doğurduğunu da vurguluyor: “Kararları nihayetinde insan vermeli. Yapay zekanın denetim ve dengelere ihtiyacı var.”

İsrail ordusu, bu sistemler hakkında “gizlilik” nedeniyle yorum yapmaktan kaçındı. Yapay zeka kullanımının yasal ve sorumlu biçimde gerçekleştirildiğini savunurken, Biari operasyonuna ilişkin soruşturmanın sürdüğünü açıkladı.

Google, yedek askerlerin görevlerinin şirketle bağlantısı olmadığını belirtirken; Meta ve Microsoft yorum yapmayı reddetti.

Yapay zeka ve askeri dönüşüm

İsrail, daha önce de Gazze ve Lübnan’daki çatışmaları İHA sistemleri, telefon hack araçları ve Demir Kubbe gibi teknolojileri denemek için kullanmıştı. 7 Ekim 2023’te Hamas’ın saldırısı sonrası YZ teknolojileri acilen devreye alındı ve “The Studio” üzerinden yeni yetenekler geliştirildi.

YZ algoritmaları kullanan İHA’lar hedefteki hareket hâlindeki araba ya da insan gibi nesneleri tanıyıp izleyebiliyor

XTEND şirketinin CEO’su Aviv Shapira, İsrail ve ABD ordularının artık ölümcül hassasiyette hedef takibi yapan İHA’lar için YZ algoritmaları kullandığını belirtiyor.
“Eskiden hedefe kilitlenmek görüntü üzerinden olurdu. Artık YZ, hareket hâlindeki araba ya da insan gibi nesneleri tanıyıp izleyebiliyor.” dedi.

Arapçanın çeşitli lehçelerinde mesajları, telefon kayıtlarını ve sosyal medya içeriklerini otomatik tarayan dil modeli oluşturuldu

Unit 8200 bünyesindeki geliştiriciler, Arapçanın çeşitli lehçelerini tarayabilen büyük dil modeli (LLM, Large Language Model) oluşturdu. Veriler, geçmişe dönük yakalanmış mesajlar, telefon kayıtları ve sosyal medya içerikleriyle sağlandı.

Bu model, örneğin Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın öldürülmesinden sonra Arap dünyasındaki tepkileri analiz etti. Farklı lehçeler arasında ayrım yaparak misilleme baskısı olup olmadığını değerlendirdi.

Ancak sistem bazen modern argo kelimeleri veya İngilizceden Arapçaya çevrilmiş terimleri anlayamıyor; bu noktada istihbarat subaylarının manuel müdahalesi gerekiyor. Ayrıca zaman zaman fotoğraf sorgularında yanlış görseller (örneğin boru yerine silah) sunabiliyor. Buna rağmen, araştırma sürecini büyük ölçüde hızlandırdığı belirtiliyor.

YZ ve sivil hedefleme: Gölgedeki yüzler

7 Ekim sonrası, Gazze’nin kuzey ve güneyi arasındaki geçici kontrol noktalarına YZ destekli yüz tanıma sistemleri yerleştirildi. Ancak sistemler, yüzleri örtülü bireyleri doğru tanımlamakta zorlandı ve yanlış kişiler tutuklandı.

Lavender algoritması: Düşük rütbeli Hamas üyelerinin otomatik avcısı!

Savaş öncesi geliştirilen “Lavender” adlı bir makine öğrenimi algoritması, Hamas üyelerini tanımlamak için eğitildi. Veriler doğrultusunda düşük seviyedeki militanları tahmin eden bu sistem, savaşın ilk günlerinde hedef listesi oluşturmak için kullanıldı.

Biari saldırısının anatomisi

İsrail, Biari’nin telefon görüşmelerini takip etti ancak yerini belirleyemedi. Bunun üzerine ses analiz aracı devreye sokuldu. Hedef bölgenin birkaç apartman kompleksi içerdiği ve yoğun nüfuslu olduğu konusunda uyarılar yapıldı. Yetkililere göre, hedefin öldürülebilmesi için birden fazla binanın bombalanması gerekiyordu. Operasyona onay verildi.

Aynı araç, zamanla Gazze’deki tünel sisteminde rehinelerin yerini belirlemek için de geliştirildi. Harita ve görsellerle birleştirilerek daha hassas çalışmaya başladı.

Kaynak: New York Times