NASA'nın James Webb Uzay Teleskopu (JWST), henüz yıldız kümelerinden bir araya gelme sürecinde olan bir galaksinin görüntülerini yakaladı. Keşif, galaksimiz Samanyolu'nun evrenin erken döneminde nasıl oluştuğunu ortaya çıkarmaya yardımcı olabilir. Bilim insanları, uzak galaksiye rengarenk ateş böceklerinin sürüsüne benzediği için “Firefly Sparkle” (“Ateş Böceği Parıltısı”) adını verdi.
Samanyolu galaksisi ile hemen hemen aynı ağırlığa sahip, halen oluşmakta olan yeni keşfedilen galaksi, 13,8 milyar yıl önce yaşanan Büyük Patlama'dan yaklaşık 600 milyon yıl sonra var oldu. Samanyolu ise yaklaşık aynı zaman diliminde, 13,6 milyar yıl önce oluştu.
“Firefly Sparkle”/“Ateş Böceği Parıltısı galaksisi, NASA
Bugünkü Samanyolu galaksisi, Fotoğraf: Kota Hamori/Starwalk
Teleskopun elde ettiği görüntünün, doğal kütleçekimsel merceklenme sayesinde büyüdüğü tespit edildi. Einstein’ın 1915 tarihli Genel Görelilik Teorisi’ne göre, evrendeki çok büyük kütleli cisimler uzay-zaman olarak adlandırılan evrenin dokusunun bükülmesine neden oluyor. Kütleçekimsel merceklenme, galaksi kümeleri gibi büyük miktarda madde içeren nesnelerin sahip oldukları kütleçekimsel alan sayesinde, kendilerinden daha uzakta bulunan galaksilerden yayılan ışığı saptırması ve bir mercek gibi büyütmesidir.
Ateş Böceği Parıltısı galaksisi ile James Webb Uzay Teleskopu arasında yer alan gökada kümesinin gelen ışığı ve uzay-zamanı çarpıtarak adeta devasa bir büyüteç görevi gördüğü belirlendi.
Kütleçekimsel merceklenme, grafik: BBC
Doğal merceğin yeni bulunan galaksinin 40 kattan fazla büyüttüğü ve galaksinin bir dizi kızılötesi renkte yıldız kümeleriyle parladığı görüldü. Bu, yıldızların hepsinin aynı anda değil, farklı dönemlerde oluştuğuna işaret ediyordu. Genç yıldızlar mavi; daha yaşlı olanlarsa kırmızı renkle parıldıyordu.
Hakemli bilimsel araştırma dergisi Nature’da yayımlanan araştırmaya eş başkanlık eden Massachusetts'teki Wellesley Koleji'nden Dr. Lamiya Mowla'ya göre, "Evrenin bu aşamasında ne olduğuna dair veriler çok seyrek."
Dr. Mowla BBC’ye "Ama burada, aslında tuğla tuğla oluşan bir galaksiyi izliyoruz. Etrafımızda normalde gördüğümüz galaksiler zaten oluşmuş durumda, bu yüzden bu süreci ilk kez görüyoruz" dedi.
Yıldız kümelerinin farklı renklerde olmasının sebebinin oluşumlarının farklı aşamalarında olmaları olduğunu söyledi. Lamiya Mowla, daha önce hiç bu kadar canlı ve farklı renklerde yıldız kümeleri görmemişti. Bu, galakside farklı bir şey olduğuna inanmasına yol açtı ve bu yüzden galaksinin ne kadar uzakta olduğunu kontrol etti. Şaşırtıcı bir şekilde, galaksinin 13 milyar ışık yılından daha uzakta olduğu ortaya çıktı.
Ateş Böceği Parıltısı galaksisinden gelen ışık, Büyük Patlama’dan çok da uzun olmayan bir zamandan beri var ve bu yüzden ışığının dünyaya ulaşması 13 milyar yıldan fazla sürdü. Galaksi o kadar küçük ve o kadar uzakta ki, son derece büyük bir şansla, kozmik bir tesadüf olmasaydı uzaya gönderilmiş en güçlü teleskop JWST bile galaksiyi göremezdi. JWST, Dünya'dan 1,5 milyon kilometre uzakta, Güneş'in etrafında yörüngede dönmektedir.
Ateş Böceği Parıltısı galaksisi ile ilk defa kütlesi Samanyolu'nun gelişim dönemindeki haline yakın olan bir galaksi bulundu. Daha önce bu dönemde ait gözlemlenen galaksilerin hepsi daha fazla kütleye sahipti.
New York'taki Columbia Üniversitesi'nden araştırmanın eş başkanı Dr. Kartheik Iyer ve ekibin diğer üyeleri, kütleçekimsel merceklenme sayesinde Samanyolu gibi ilk galaksilerin nasıl oluştuğuna dair inanılmaz ayrıntıları ilk kez görme fırsatı buldular.
BBC’ye konuşan bilim insanı Kartheik Iyer, doğal merceğin "Ateş böceğinden gelen ışığı alıp büktüğünü ve güçlendirdiği”ni ve “böylece galaksiyi muhteşem ayrıntılarıyla görebildikleri"ni söyledi.
Yorumunuz