Avrupa Komisyonu, kamu yararını gözetleyenlere genellikle para ve güce sahip olanlar tarafından başlatılan kötü niyetli mahkeme işlemleri karşısında daha iyi koruma sağlamak üzere tasarlanmış bir Direktif yayımladı.

Komisyon Direktifi'nde, 'SLAPP'ler (Strategic Lawsuits Against Public Participation, Kamu Katılımına Karşı Stratejik Davalar) olarak bilinen davaların "Öncelikle gazetecilere ve insan hakları savunucularına karşı, kamu yararına olan konularda konuşmalarını önlemek veya cezalandırmak için kullanılan belirli bir taciz biçimi" olduğu belirtildi.

Avrupa Komisyonu'nun Değerler ve Şeffaflıktan Sorumlu Başkan Yardımcısı Věra Jourová yaptığı açıklamada, belgenin üye devletlerdeki Mahkemelerin "gazetecilere ve insan hakları savunucularına karşı açıkça temelsiz davaları hızla reddetmesine" olanak tanıyacağını söyledi.

Önerilen Direktif, mahkemelere ve SLAPP'lerin hedeflediklerine açıkça temelsiz veya kötü niyetli mahkeme işlemlerine karşı mücadele etmek üzere araçlar sağlıyor.

Öneriler şöyle:
1.    Açıkça temelsiz bir mahkeme sürecinin erken reddedilmesi: Mahkemeler, bir davanın açıkça temelsiz olması durumunda yargılamayı reddetmek için erken bir karar alabilecektir. Böyle bir durumda, davanın açıkça temelsiz olmadığını kanıtlamak için ispat yükü davacıya ait olacaktır;

2.    Prosedürel masraflar: Bir davanın kötü niyetli olarak reddedilmesi durumunda, davacının avukatlık ücretleri de dahil olmak üzere tüm masrafları davacının karşılaması gerekecektir;

3.    Zararların tazmini: SLAPP'ın hedefi konumunda olanlar, maddi ve maddi olmayan zararlar için tam tazminat talep etme ve alma hakkına sahip olacaktır;

4.    Caydırıcı cezalar: Davacıların kötü niyetli mahkeme işlemlerine başlamasını önlemek için mahkemeler bu tür davaları mahkemeye getirenlere caydırıcı cezalar uygulayabilecektir;

5.    Üçüncü ülke kararlarına karşı koruma: Üye Devletler, işlemlerin Üye Devlet yasalarına göre açıkça temelsiz veya istismarcı olduğu tespit edilirse, AB üyesi olmayan bir ülkeden, bir Üye Devlette ikamet eden bir kişiye karşı gelen bir kararın tanınmasını reddetmelidir. Hedefteki ayrıca, ikamet ettiği bir Üye Devlette zararların ve masrafların tazminini talep edebilecektir.

Avrupa Komisyonu'nun Değerler ve Şeffaflıktan Sorumlu Başkan Yardımcısı Jourová Brüksel'de katıldığı bir basın brifinginde, her yerde vakalar gördüklerini belirterek, SLAPP'lerin 'temel özelliğinin taraflar arasındaki güç ve finansal kaynakların dengesizliği' olduğunu vurguladı.

"Bu davaları açanlar zengin ve güçlü, ancak hedefledikleri genellikle öyle değil. Mücadele eşitsizdir ve gazetecileri ve insan hakları savunucularını aynı anda birkaç farklı yargı alanında birden fazla davayla hedef almak nadir değildir" dedi.

Jourová, "Taktikleri ne olursa olsun, Kamu Katılımına Karşı Stratejik Davaların amacı, halkı bilgilendirmek için, konuştukları için, gazetecileri ve insan hakları savunucularını kısıtlamak, önlemek veya cezalandırmak için taciz etmek, kaynaklarını tüketmek ve hedeftekilerin moralini bozmaktır" uyarısında bulundu.

Direktif için çalışmalar, SLAPP'lerin kamu gözlemcilerine oluşturduğu tehdidin tanınması için birleşen ve Avrupa'nın dört bir yanından harekete geçen sivil toplum kuruluşlarından oluşan bir koalisyon tarafından başlatılmıştır.

Avrupa'daki SLAPP'lere Karşı Koalisyon (CASE, The Coalition against SLAPPs in Europe) Ekim 2017'de Maltalı araştırmacı gazeteci Daphne Caruana Galizia'nın öldürülmesinden bu yana çalışmalarını hızlandırdı.

Öldürülen Maltalı araştırmacı gazeteci Daphne Caruana Galizia'nın aleyhine 40'dan fazla SLAPP davası açılmıştı...

Daphne Caruana Galizia Malta’daki yolsuzluk, adam kayırmacılık ve her türlü suç hakkında yazmaya cesaret etti ve bunun bedelini hayatıyla ödedi. Arabasına konan bombanın patlamasıyla öldürüldüğü zaman, hakkında 40'tan fazla SLAPP davası açılmıştı.

Avrupa genelinde, CASE çarpıcı bir eğilim geliştiğini tespit etti: Gazeteciler, yayıncılar, aktivistler, kampanya örgütleri, ifşada bulunanlar ve benzerleri aleyhine güçlüler tarafından 'hesap sorma' gayretiyle giderek daha fazla dava açılıyor.

On yıldan fazla bir süredir, organizasyon 570 SLAPP vakası kaydetti.

Jourová, SLAPP'lerin genellikle hakaret gerekçesiyle getirildiğini hatırlattı ve üye devletleri "hakaret yasalarının açık olduğundan ve kötüye kullanımı veya kötüye kullanımı önlediğinden emin olmaya" çağırdı.

"Bazılarında, ancak tüm üye devletlerde değil, hakaret halen hapis cezası gerektiren bir suçtur. Bu nedenle, üye devletleri hakaret davaları için hapis cezalarını kaldırmaya şiddetle teşvik ediyoruz" dedi.
Kaynaklar: Avrupa Komisyonu - European Journalists