İsveçli genetikçi Svante Pääbo’nun evrim teorisini destekleyen bir buluşla, insan atalarının DNA'sını çözdüğü için Nobel ödülü kazanması Nobel Tıp Ödülü’nün ‘Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’ olduğunu hatırlattı.

Almanya'da çalışan İsveçli bilim insanı Svante Pääbo, soyu tükenmiş homininlerin DNA'sını çözdüğü için 2022 Nobel Tıp Ödülü'nü kazandı. 

Nobel Meclisi pazartesi günü yaptığı açıklamada, "Öncü araştırması sayesinde Pääbo, görünüşte imkansız görünen bir şeyi başardı: Günümüz insanlarının soyu tükenmiş bir akrabası olan Neandertal'in genomunu diziledi" dedi. Pääbo hominin ailesinde daha önce bilinmeyen bir grup olan Denisovalıları da keşfetti.

Ödülü tek bilim insanı olarak kazandı. Genellikle ödül iki ya da üç kişi arasında paylaştırılıyor...

Pääbo, 1999 yılında kurduğu Almanya, Leipzig’deki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'nde çalışıyor. Bilim insanı son 10 yılda, ederi 10 milyon İsveç Kronu (900.000 dolar) olan tıp ödülünü tek kişi olarak kazanan ikinci kişi. Genellikle ödül iki veya üç kişi tarafından paylaşılıyor.

Ödülü kazandığını öğrendikten sonra Svante Pääbo, "[Araştırmamın] Nobel ödülüne hak kazanacağını düşünmedim" açıklamasını yaptı.

Pääbo'nun Neandertal ve Denisovan dişlerinden ve kemiklerinden çıkarılan DNA'nın genetik analizi, her iki hominin türünün de on binlerce yıl önce, Avrupa ve Asya'da onlarla birlikte yaşayan modern insanın atalarıyla iç içe geçtiğini gösterdi. 

Keşfi güneydoğu Asya'daki bazı insanların yüzde 6'ya kadar Denisovan DNA'sına sahip olduğunu ortaya çıkardı

Bu eski gen kalıplarının bugünün fizyolojisine ve tıbbına etkileri var. Keşif, örneğin insan bağışıklık sisteminin enfeksiyona nasıl tepki verdiğini anlamamıza yardımcı olur. Araştırma, bugünkü insan genomlarının Avrupa veya Asya kökenliyse yüzde 1 ila 4 Neandertal DNA'sı içerdiğini, güneydoğu Asya'daki bazı insanların ise yüzde 6'ya kadar Denisovan DNA'sına sahip olduğunu ortaya çıkardı.

Neandertal genomunun 3 milyar biyokimyasal harfini okuma misyonu, 20 yıl önce Leipzig'de, Pääbo'nun laboratuvarında başladı. Bilim insanı 40.000 yıldan daha eski fosillerden DNA'ları küçük miktarda çıkarmak için teknikler geliştirdi. Bu genetik materyal, çağdaş insan DNA'sından ayrıştırılmalı ve güçlendirilmeliydi. 

İlk taslak Neandertal genomunun 2006'da yayınlanması bilimsel bir sansasyondu. 2010'da Pääbo, Sibirya'daki Denisova Mağarası'nda bulunan bir kemik parçasından DNA'yı dizileyerek, daha önce bilinmeyen bir hominin genomunu keşfetti.

Nobel Tıp Ödülü normalde Pääbo'nun kurduğu disiplinden, soyu tükenmiş türlerdeki genomik bilginin analizini yapan ‘paleogenomik’ten ziyade klinik tıbba daha doğrudan uygulanan keşifleri tanır. Bazıları bu yılki ödülün Covid-19 pandemisiyle ilişkili araştırmalara, örneğin koronavirüsler veya mRNA aşıları hakkındaki bulgulara verileceğini düşünüyordu. Ancak Pääbo’nun kazandığı ödül, genellikle sadece tıp ödülü olarak adlandırılmasına rağmen, ödülün tam başlığının Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü olduğunu bilim dünyasına hatırlattı. 

Genetik varyantlar bizi sağlıkta ve hastalıkta günlük olarak etkiliyor

İngiltere Fizyoloji Derneği Başkanı, Oxford Üniversitesi'nden Profesör David Paterson, Pääbo'nun keşiflerinin "popülasyonlar hareket ettikçe ve yeni ortamlara adapte olurken yüksek irtifa iklimlendirme anlayışımızda” ve “genetik varyantların bizi sağlıkta ve hastalıkta günlük olarak nasıl etkilediği”ni anlamakta “önemli olduğu”nu söyledi. 

Pääbo'nun biyokimyacı babası da 1982'de Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nü kazanmıştı

67 yaşındaki Pääbo, araştırmasını popülerleştirmek için hominin iskeletleriyle poz vermekten çekinmeyen popüler bir bilimsel iletişimcidir. Biyokimyacı babası Sune Bergström, 1982'de Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nü kazandı. 

Avrupa Moleküler Biyoloji Laboratuvarı Genel Müdür Yardımcısı Ewan Birney, "Svante'nin Nobel ödülünü kazandığını görmek harika. İnsanlar, antik DNA'nın tüm genom seviyesine kadar dizilenebileceğini düşünmenin ne kadar radikal olduğunu unutuyorlar" dedi. 

Nobel Tıp Ödülü, bu yıl açıklanacak 6 Nobel ödülünün ilki. Fizik, kimya, edebiyat, barış ve ekonomi ödülleri önümüzdeki hafta açıklanacak.
Kaynak: Financial Times