Mali Eylem Görev Gücü (FATF), Siyasi Nüfuz Sahibi Kişilerin (PEP, Politically Exposed Person) kara para aklanması ve terörizmin finansmanı faaliyetlerde bulunmak ve yolsuzluk ve rüşvet suçlarını işlemek amacıyla ‘potansiyel olarak kötüye kullanılabilecek pozisyonlarda olduğu’nu hatırlattı ve bu durumun ‘analiz ve vaka çalışmaları ile doğrulandığı’nı kaydederek, Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler'e yönelik riskler konusunda bağlacı olmayan bir rehber yayımladı.

Rehberin, FATF'ın 12 ve 22’inci Tavsiye Kararları'na uygun olarak, ülkelerin finansal kurumları ve finansal olmayan işletmelerinin ve mesleklerinin (DNFBP'ler) Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler tarafından kötüye kullanımını önlemek için önlem almaları, kötüye kullanımları tespit etmeleri amacıyla hazırlandığı vurgulandı. FATF'in 12'inci Tavsiye Kararı, finansal kurumlar için geçerlidir ve 22'inci Tavsiye Kararı ise ülkelerin bu gereklilikleri finansal olmayan işletmeler ve mesleklere uygulamalarını gerektirmektedir.

FATF, Yabancı Siyasi Nüfuz Sahibi Kişileri ‘Yabancı bir ülke tarafından önde gelen kamu görevlerine sahip olan veya görev verilmiş olan bireyler, örneğin devlet veya hükümet başkanları, üst düzey politikacılar, üst düzey hükümet, adli veya askeri yetkililer, devlete ait şirketlerin üst düzey yöneticileri, önemli siyasi parti yetkilileri’ olarak tanımladı. 

Rehberde, 'Yerli Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler', ‘Devlet veya hükümet başkanları, üst düzey politikacılar, üst düzey hükümet, adli veya askeri yetkililer, devlete ait şirketlerin üst düzey yöneticileri, önemli siyasi parti yetkilileri gibi önde gelen kamu görevleriyle yurt içinde görevlendirilen veya görevlendirilmiş olan bireyler’ olarak nitelendirildi.

'Uluslararası örgütlerdeki Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler' ise ‘Uluslararası bir kuruluş tarafından önemli bir işleve sahip olan veya böyle bir işlev verilmiş olan kişiler, üst yönetim üyeleri veya eşdeğer işlevlerle görevlendirilmiş bireyler, yani müdürler, müdür yardımcıları ve yönetim kurulu üyeleri veya eşdeğer işlevlere sahip olanlar’ olarak tanımlandı.

FATF’ın tanımlamalarına göre 'Aile üyeleri', ‘Bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi ile doğrudan (akrabalık) veya evlilik veya benzer (medeni) ortaklık biçimleri yoluyla ilişkili bireylerdir.’

‘Yakın ortaklar’ ise, ‘sosyal veya profesyonel olarak Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi'ye yakından bağlı olan bireylerdir’.

Rehberde Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler'e yönelik ‘kırmızı bayraklar/göstergeler’ açıklanırken, bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi olmanın o kişinin suç faaliyetleriyle bir bağlantıya sahip olduğu ve benzer şekilde, bir kişinin yurtiçi/uluslararası bir örgüt mensubu Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi olmasının, otomatik olarak daha yüksek bir risk oluşturduğu anlamına gelmeyeceği vurgulandı.

Bununla birlikte, finansal kurumların ve finansal olmayan işletmelerin ve mesleklerin bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi’nin yasa dışı gelirleri aklamak için finansal sistemi kötüye kullanabileceğine ilişkin risklerin farkında olmaları gerekir ve finansal kurumlar ve finansal olmayan işletmeler ve meslekler bu tür kötüye kullanımları tespit etmek için kullanılabilecek kırmızı bayrakların / göstergelerin farkında olmalıdır’ denildi.

Siyasi Nüfuz Sahibi Kişilerin Kırmızı Bayrakları/ Göstergeleri

Finansal sistemin Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler tarafından kötüye kullanımının tespit edilmesinde kırmızı bayraklar ve göstergeler rehberde şu şekilde sıralandı:

A. Kimliklerini korumaya çalışan Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler:

Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler, statülerinin yasa dışı davranışlarının tespit edilmesini kolaylaştırabileceğinin farkındadır. Bu nedenle Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler kimliklerini korumaya çalışabilir.

Bunun nasıl yapıldığına ilişkin örnekler şunlardır: 

► Gerçek yararlanıcı olduklarını gizlemek için kurumsal araçların (tüzel kişilikler ve yasal düzenlemeler) kullanılması. 
► Kurumsal araçların geçerli bir iş nedeni olmadan kullanılması.  
► Bu normal iş uygulamalarıyla uyuşmadığında veya Siyasi Nüfuz Sahibi Kişilerin kimliğini korumak için kullanılıyor gibi göründüğünde, aracıların kullanılması.  
► Aile üyelerinin veya yakın ortakların yasal mal sahibi olarak kullanılması. 

B. Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler ve davranışlarına ilişkin kırmızı bayraklar ve göstergeler: 

Siyasi Nüfuz Sahibi Kişilerin belirli davranışları ve bireysel özellikleri kırmızı bayrakları / risk seviyelerini yükseltebilir veya şüpheye neden olabilir: 
► i) mülkiyeti, ii) ilgili endüstrileri veya iii) ülkeleri gizlemek için kurumsal araçların (tüzel kişilikler ve yasal düzenlemeler) kullanılması.
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, kurumun kara para aklanması ile mücadele politikası veya Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi politikası hakkında sorular sorar.  
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, servet kaynağı veya fon kaynağı hakkında bilgi vermekten genellikle rahatsız görünmektedir.  
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi tarafından sağlanan bilgiler, varlık beyanları ve yayınlanmış resmi maaşlar gibi diğer (kamuya açık) bilgilerle tutarsızdır.  
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, finans kurumuna veya finansal olmayan işletmelere ve mesleklere iş yapma nedenini açıklamakta isteksizdir.
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi yanlış veya eksik bilgi sağlar.  
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, normalde yabancı veya yüksek değerli müşterilere hitap etmeyen bir finansal kurumun veya finansal olmayan işletme ve mesleğin hizmetlerinden yararlanmayı amaçlamaktadır.  
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi'nin bağı olmadığı ülkelere kaynakların tekrar tekrar aktarılması.
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi'nin ülkeye girişi reddedilmiştir veya vizesi reddedilmiştir.
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, kendi vatandaşlarının / belirli vatandaşlarının yabancı bir ülkede hesap sahibi olmasını veya belirli mülklere sahip olmalarını yasaklayan veya kısıtlayan bir ülkeden gelmektedir. 

C. Siyasi Nüfuz Sahibi Kişilerin pozisyonu veya işletmelere katılımı 

Bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi'nin sahip olduğu pozisyon ve Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi'nin pozisyonunu sunma şekli dikkate alınması gereken önemli faktörlerdir. 

Olası kırmızı bayraklar şunlardır: 
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, devlet varlıkları ve fonları, politikaları ve operasyonları üzerinde önemli bir yetkiye veya bunlara erişime sahiptir.  
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, lisans ve imtiyazların verilmesi de dahil olmak üzere düzenleyici onaylarında kontrole sahiptir.  
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanını önlemek ve tespit etmek için kurulan mekanizmaları kontrol edebilecek resmi veya gayri resmi bir göreve sahiptir. 
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi (bariz bir şekilde) kamusal işlevini önemini veya ilişkili olduğu kamusal işlevin önemini küçümsemektedir.  
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi tüm pozisyonlarını açıklamaz.  
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi hükümet veya ticari hesaplarda erişime, kontrole sahiptir veya bu hesaplar üzerinde etkisi vardır. 
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi (kısmen) bazı finansal kurumlara veya finansal olmayan işletmelere ve mesleklere, özel olarak veya resen sahiptir veya bunları kontrol eder.  
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi (kısmen), bir işlemin muadili veya muhabiri olan finansal kurumun veya finansal olmayan bir işletmenin ve mesleğin sahibidir veya kontrole sahiptir.
► Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, bir finansal kurumun veya finansal olmayan bir işletmenin ve mesleğin müşterisi olan bir tüzel kişiliğin yöneticisi veya gerçek yararlanıcısıdır.

D. Siyasi Nüfuz Sahibi Kişinin dahil olduğu endüstri / sektörle ilgili kırmızı bayraklar ve göstergeler: 

Yüksek riskli bir sektörle bağlantılı olmak, bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi ile iş yapma riskini artırabilir. Hangi endüstrilerin risk altında olabileceği, risk değerlendirmelerine bağlıdır ve ülkeden ülkeye ve yürürlükte olabilecek diğer endüstri önlemlerine bağlıdır.

Yüksek riskli endüstrilere örnek olarak şunlar verilebilir: 
► Silah ticareti ve savunma sanayi.  
► Bankacılık ve finans.  
► Devlet ihalelerinde faaliyet gösteren işletmeler, yani işleri devlet veya devlet kurumlarına satış yapmak olanlar.
► İnşaat ve (büyük) altyapı.  
► Geliştirme ve diğer destek türleri.  
► İnsan sağlığı faaliyetleri.  
► Madencilik ve maden çıkarma.  
► Özelleştirme.  
► Kamuya mal sağlanması, kamu hizmetleri. 

E. İş ilişkisi / işlem, iş ilişkisinin amacı:

Kırmızı bayrak ve göstergeler belirli bir iş ilişkisi veya işlemle de ilgili olabilir: 
► Bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi hakkında birden fazla şüpheli işlem bildirimi gönderilmiştir. 
► Beklenen iş ile açıklanamadığı durumlarda (tutarlı) yuvarlatılmış miktarların kullanımı.
► Bir hesapa büyük miktarda nakit para yatırmak veya bir hesaptan para çekmek, büyük ödemeler yapmak için banka çeklerinin veya diğer hamiline yazılı araçların kullanılması. İş ilişkisinde büyük miktarda nakit kullanımı. 
► Diğer finansal kurumlar ve finansal olmayan işletmeler ve mesleklerin Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi ile iş ilişkilerini sonlandırmış olması.  
► Diğer finansal kurumlar ve finansal olmayan işletmeler ve meslekler Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi ile iş yapma konusunda yasal işlemlere tabi tutulmuştur.  
► Kişisel ve işle ilgili para akışlarını birbirinden ayırt etmek zordur.  
► Finansal faaliyet, meşru veya beklenen faaliyetle tutarsızdır; kaynaklar bir iş gerekçesi olmaksızın bir hesaba veya hesaplara veya finansal kurumlara aktarılır.
► Hesap, hareketsiz bir dönemden sonra önemli bir faaliyet gösterir; veya nispeten kısa bir süre içinde; veya iş ilişkisine başladıktan kısa bir süre sonra faaliyet gösterir.
► Hesap, hesaba giren veya hesaptan çıkan önemli miktarda nakit veya banka havalesi akışı gösterir.  
► Müşteri olmayan kurumsal araçlar ile Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi’nin hesapları arasındaki işlemler yapılmaktadır. 
► Bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, bir iş ilişkisi kurmak, bir hesap açmak veya işlem yapmak için ayrıntılar veya güvenilir açıklamalar sağlayamaz veya bu açıklamaları yapmakta isteksizdir.  
► Bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, bir kumar hesabına büyük uluslararası para transferleri almaktadır. Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, kumar amaçlı küçük bir miktar çeker ve kalan bakiyeyi çek alarak çeker. 
► Bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, çok az veya minimum kumar etkinliği göstermesine rağmen kumar fişleri karşılığında nakit almak için üçüncü tarafları kullanır veya üçüncü tarafların fişlerini kendisi nakde dönüştürür. 
► Bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi, görünürde ticari veya başka bir neden olmaksızın birden fazla banka hesabı kullanır. 

F. Ürünler, hizmetler, işlem veya teslimat kanalları: 

Müşteri türüne bakılmaksızın daha yüksek riskli ürünlerin, endüstrilerin, hizmetlerin, işlemlerin veya teslimat kanallarının kullanılmasına ilişkin örnekler şunlardır: 
► Özel bankacılık.  
► Anonim işlemler (nakit dahil). 
► Yüz yüze olmayan iş ilişkileri veya işlemleri. 
► Bilinmeyen veya ilişkili olmayan üçüncü taraflardan alınan ödemeler. 

Bu endüstriler, ürünler, hizmetler, işlem veya dağıtım kanalları Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi tarafından kullanılıyorsa, bu risklere ek bir risk faktörü eklenir.

FATF Önerileri'nde listelenen örneklere ek olarak, Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi tarafından kullanıldığında ek olarak savunmasız hale gelebilecek başka ürünler, endüstriler, hizmetler, işlem veya dağıtım kanalları da vardır. 

Bunlara örnek olarak şunlar verilebilir: 
► Esas olarak (yüksek değerli) yabancı müşterilere hitap eden işletmeler. 
► Güven ve şirket hizmet sağlayıcıları.  
► Ekonomik olarak açıklanamayan veya ilgili kaynak veya lehtar bilgilerinden yoksun bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi hesabına ve Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi hesabından yapılan banka havaleleri.  
► Muhabir ve konsantrasyon hesapları.  
► Değerli metaller ve değerli taşlar veya diğer lüks mallar satıcıları.  
► Lüks nakliye araçları bayileri (arabalar, spor arabalar, gemiler, helikopterler ve uçaklar gibi).  
► Üst düzey emlak satıcıları. 

G. Ülkeye özgü kırmızı bayraklar ve göstergeler 

Bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi ile iş yaparken ülkelerle ilgili aşağıdaki kırmızı bayraklar ve göstergeler dikkate alınabilir: 
► Yabancı veya yerli Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi daha yüksek riskli bir ülkeden gelmektedir.
► Daha yüksek riskli bir ülkeden gelen yabancı veya yerli bir Siyasi Nüfuz Sahibi Kişi'nin kendi ülkesinde kara paranın aklanmasının önlenmesiyle ve terörizmin finansmanıyla mücadele sisteminde tespit edilen eksikliklere yönelik alınacak kararlar üzerinde kontrol veya etkiye sahip olması durumunda ek riskler ortaya çıkar.  
► Güvenilir kaynaklar tarafından yolsuzluk riskinin yüksek olduğu tespit edilen ülkelerden gelen yabancı veya yerli Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler.
► Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi ve OECD Rüşvetle Mücadele Sözleşmesi gibi yolsuzlukla mücadele sözleşmelerini imzalamamış veya onaylamamış veya yeterince uygulamamış ülkelerden gelen yabancı veya yerli Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler.
► Tek ekonomili ülkelerden gelen yabancı veya yerli Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler (bir veya birkaç ihracat ürününe ekonomik bağımlılığa sahip ülkelerden, özellikle ihracat kontrolü veya lisanslama önlemleri alınmış ülkelerden gelenler.)
► Uyuşturucu gibi yasa dışı malların ihracatına bağımlı ülkelerden gelen yabancı veya yerli Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler.
► Kişisel yönetime, otokratik rejimlere veya ana hedefin iktidardakileri zenginleştirmek olduğu siyasi sistemlere sahip ülkelerden (siyasi alt bölümler dahil) yabancı veya yerli Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler ve yüksek düzeyde himaye atamalarına sahip ülkelerden gelenler. 
► Zayıf ve/veya opak yönetişim ve hesap verebilirliğe sahip ülkelerden gelen yabancı veya yerli Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler.
► Güvenilir kaynaklar tarafından yüksek düzeyde (organize) suça sahip olduğu tespit edilen ülkelerden gelen yabancı veya yerli Siyasi Nüfuz Sahibi Kişiler.

Kaynak: FATF