Reuters haber ajansı, Suriye'nin devrik başkanı Beşar Esad’ın iktidarı çökerken Suriye'den kaçış planlarını neredeyse hiç kimseye açıklamadığını bildirdi.

Ajans, 14 kaynağına dayanarak Esad’ın gideceğine yönelik hiçbir bilgi vermeyerek yardımcılarını, yetkililerini ve hatta akrabalarını bile aldattığını ileri sürdü. 

Kaçmadan birkaç saat önce komutanlarını aldatarak, Rusya'nın askeri desteğinin yolda olduğuna dair güvence verdiği ileri sürüldü

Esad, Moskova'ya kaçmadan sadece birkaç saat önce, cumartesi günü savunma bakanlığında yaklaşık 30 ordu ve güvenlik şefinin katıldığı bir toplantı yaptı. Toplantıda hazır bulunan ve isminin açıklanmasını istemeyen bir komutana göre, Esad Rusya'nın askeri desteğinin yolda olduğuna dair güvence verdi ve kara kuvvetlerine direnmeleri yönünde çağrıda bulundu. 

Sivil personel de durumdan habersizdi.

Yakın çevresinden bir yardımcısının verdiği bilgiye göre, Esad cumartesi günü mesaisini bitirdiğinde başkanlık ofisindeki müdürüne eve gideceğini söylemişti ancak eve gitmek yerine havaalanına doğru yola çıkmıştı.

Esad, danışmanı Buthaina Shaaban'ı da arayıp evine gelip kendisine bir konuşma yazmasını istediğini söyledi. Danışman eve geldiğinde kimsenin olmadığını gördü.

‘Arap Reform Girişimi’ adındaki Suriyeli bir düşünce kuruluşunun direktörü Nadim Houri, "Esad son bir direniş dahi göstermedi. Kendi birliklerini bile harekete geçirmedi. Destekçilerinin kendi kaderlerine bıraktı” dedi.

Esad’ın iktidardaki son günlerini ve saatlerini bilen 14 kişinin, eski cumhurbaşkanının yakın çevresindeki danışmanları, bölge diplomatları, güvenlik kaynakları ve üst düzey İranlı yetkililerden oluştuğunu belirten Reuters, kaynakların çoğunun hassas konuların serbestçe tartışılabilmesi için isimlerinin gizli tutulmasını istediğini vurguladı.

Erkek kardeşi Mahir Esad'a ve iki kuzenine Rusya'ya kaçacağından bahsetmedi. Bir kuzeni isyancılar tarafından öldürüldü, diğeri yaralandı. Kardeşi Rusya'ya helikopterle kaçmayı başardı

Üç yardımcısına göre Esad, ordunun seçkin 4. Zırhlı Tümeni komutanı olan küçük kardeşi Mahir'e kaçış planını bile bildirmedi. Mahir, Irak'a ve ardından Rusya'ya bir helikopterle uçmak zorunda kaldı.

Suriyeli bir yardımcısı ve Lübnanlı bir güvenlik görevlisine göre, Esad'ın anne tarafından kuzenleri Ehab ve Eyad Makhlouf da Şam isyancıların eline geçtiğinde benzer şekilde geride bırakıldı. Kuzenleri, arabayla Lübnan'a kaçmaya çalıştı ancak yolda isyancılar tarafından pusuya düşürüldü. Ehab vurularak öldürüldü ve Eyad yaralandı. 

Esad'ın kendisi, 8 Aralık Pazar günü uçakla Şam'dan kaçtı, uçağın uydu iletişimi kapatıldığı için radara yakalanmadan uçtu. İki bölgesel diplomatın söylediğine göre, başkenti ele geçiren isyancıların pençesinden kurtulmak için Suriye'nin Lazkiye kentindeki Rusya'ya ait Hmeymim Hava Üssü'ne, oradan da Moskova'ya uçtu.

Eşi Esma ve üç çocuğu Esad'dan önce Moskova'ya gitti

Üç eski yakın yardımcısı ve üst düzey bir bölge yetkilisine göre, Esad'ın çekirdek ailesi, eşi Esma ve üç çocuğu, Rusya'nın başkenti Moskova'da onu bekliyorlardı.

Esad'ın kaçışının ardından isyancılar ve cumhurbaşkanlığı külliyesine akın eden Suriyeliler tarafından çekilen ve sosyal medyada paylaşılan evinin görüntüleri, Esad'ın aceleyle evden ayrıldığını, ocakta pişmiş yemek ve aile fotoğraf albümleri gibi bazı kişisel eşyalarını bıraktığını gösteriyordu.

2015'teki müdahalesiyle iç savaşın gidişatını Esad lehine çeviren Rusya'dan veya Esad’ın diğer sadık müttefiki İran'dan askeri kurtarma operasyonu gelmeyeceğini Esad biliyordu. Reuters'ın görüştüğü kişilere göre, Suriye eski lideri, iktidara tutunmak ve güvenliğini sağlamak için çaresizlikle çeşitli kesimlerden yardım ararken, bu durum kendisine açıkça bildirilmişti.

Üç bölgesel diplomat, Suriyeli muhalif güçlerin kuzeydeki Halep vilayetine saldırıp Halep’i yıldırım hızıyla ele geçirmesinden bir gün sonra, Esad'ın 28 Kasım'da Moskova'yı ziyaret ettiğini ancak Kremlin'in müdahale etmek istememesi nedeniyle askeri müdahale çağrılarının duymazdan gelindiğini söyledi.

Suriye'deki ana muhalefetin yurt dışındaki lideri Hadi el-Bahra, Esad'ın yakın çevresindeki bir kaynak ve bölgedeki bir yetkiliye dayanarak, Esad'ın ülkedeki destekçilerine gerçekteki durumu aktarmadığını söyledi.

Bahra, "Moskova gezisinden sonra komutanlarına ve ortaklarına askeri desteğin geldiğini söyledi. Onlara yalan söylüyordu. Moskova'dan aldığı mesaj olumsuzdu." dedi.

Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov çarşamba günü gazetecilere yaptığı açıklamada, Rusya'nın geçmişte Suriye'yi istikrara kavuşturmak için çok çaba harcadığını ancak şimdi önceliğinin Ukrayna'daki çatışma olduğunu söyledi.

Esad’ın Rusya ziyaretinden dört gün sonra, 2 Aralık'ta, İran Dışişleri Bakanı Abbas Araqchi Şam'da Esad ile görüştü. O zamana kadar, Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) İslamcı grubuna bağlı isyancılar Suriye'nin ikinci büyük şehri Halep'in kontrolünü ele geçirmişti ve hükümet güçleri dağılırken güneye doğru ilerliyorlardı.

Üst düzey bir İranlı diplomat Reuters'a yaptığı açıklamada, Esad'ın toplantı sırasında gözle görülür bir şekilde sıkıntılı olduğunu ve ordusunun etkili bir direniş gösteremeyecek kadar zayıf olduğunu kabul ettiğini söyledi.

Üst düzey iki İranlı yetkiliye göre, Esad hiçbir zaman Tahran'ın Suriye'ye askeri güçlerini konuşlandırmasını talep etmedi; İsrail'in böyle bir müdahaleyi Suriye'deki İran güçlerini veya hatta İran'ın kendisini hedef almak için bir sebep olarak kullanabileceğini anlamıştı.

Seçeneklerini tükettikten sonra Esad sonunda düşüşünün kaçınılmazlığını kabul etti ve ülkeyi terk etmeye karar verdi. Ailesinin 1971'de başlayan hanedanlığını sonlandırdı.

Önce Birleşik Arap Emirlikleri'ne sığınmak istedi ama BAE reddetti

Yakın çevresinden üç kişi, isyancılar Halep ve Humus'u ele geçirip Şam'a doğru ilerlerken, Esad'ın başlangıçta Birleşik Arap Emirlikleri'ne sığınmak istediğini söyledi.

Esad'ın, isyancılara yönelik bir baskında kimyasal silah kullandığı iddiasıyla ABD ve Avrupa yaptırımlarına tabi bir kişiyi barındırmaları durumunda uluslararası bir tepki alacaklarından korkan Emirlikler tarafından reddedildiğini belirttiler.

Reuters, "Katar ve Türkiye'nin Rusya'nın iknasıyla Esad'ın Suriye'den çıkışını kolaylaştırmak için HTŞ ile anlaşmalar yaptığı"nı iddia etti

Bununla birlikte, isminin açıklanmaması koşuluyla konuşan bir Rus diplomatik kaynağa göre, Moskova askeri müdahalede bulunmaya isteksiz olsa da Esad'ı terk etmeye hazır değildi. İki bölge yetkilisine göre, cumartesi ve pazar günü Katar'daki Doha forumuna katılan Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Esad'ın güvenliğini sağlamak için diplomatik çabalara öncülük etti ve Türkiye ile Katar'ı, Esad'ın Rusya'ya güvenli bir şekilde çıkışını sağlamak için HTŞ ile bağlantılarını kullanmaya ikna etti.

Batılı bir güvenlik kaynağı, Lavrov'un Esad'ın güvenli bir şekilde Suriye'den çıkışını sağlamak için "elinden geleni" yaptığını söyledi.

Üç kaynağa göre, 'Katar ve Türkiye, ABD ve BM tarafından terör örgütü olarak tanımlanan HTŞ ile hiçbir temasları olmadığı yönündeki resmi iddialarına rağmen, Esad'ın Suriye'den çıkışını kolaylaştırmak için HTŞ ile anlaşmalar yaptı.'

Aynı kaynaklar Reuters’a Moskova’nın ayrıca, Esad'ın içinde olduğu Suriye hava sahasından ayrılan Rus uçağının durdurulmaması veya hedef alınmaması için komşu ülkelerle koordinasyon sağladığını bildirdi.

Reuters, bir Türkiye hükümeti yetkilisinin, 'Esad'ın uçuşu için Türk hava sahasının kullanılması yönünde bir Rus talebi olmadığını' söylediğini ancak 'Ankara'nın kaçışı kolaylaştırmak için HTŞ ile birlikte çalışıp çalışmadığına' değinmediğini bildirdi.

Esad'ın son başbakanı Muhammed Celali, cumartesi gecesi saat 22.30'da Esad’la telefonda görüştüğünü söyledi.

Bu hafta Suudi Arabistan kanalı Al Arabiya TV'ye, "Son görüşmemizde, Esad’a durumun ne kadar zor olduğunu ve Humus'tan Lazkiye'ye doğru büyük bir göç olduğunu, sokaklarda panik ve dehşet olduğunu söyledim” dedi.

"Esad da 'Yarın, göreceğiz' diye cevap verdi." 

Celali, "'Yarın, yarın' bana söylediği son şeydi." dedi.

Celali, pazar günü şafak vakti Esad'ı tekrar aramaya çalıştığını ancak yanıt alamadığını söyledi.

Kaynak: Reuters