Suudi Arabistan’ın varlık fonu, Kamu Yatırım Fonu (PIF, Public Investment Fund) aracılığıyla yapmaya başladığı yatırımlar fonun nakitini azalttı. Bu yatırımlar arasında yeni havayolu yatırımı, Riyad’da 48 milyar dolarlık küp biçimindeki Yeni Murabba projesi, PGA Tour ile birleşme ve çiple elektroniğe 100 milyar dolarlık yatırımlar bulunuyor.

Amerikan iş gazetesi Wall Street Journal’in haberine göre, ülkenin Kamu Yatırım Fonu geçen ay yaptığı bilgilendirmeyle, fondaki nakit seviyelerinin geçen eylül ayı itibarıyla kabaca dörtte üç oranında düşerek yaklaşık 15 milyar dolara indiğini ve nakitin, fonun verileri raporlamaya başlandığı Aralık 2020'den bu yana en düşük seviyeye gerilediğini bildirdi.

Krallık harcama musluklarını açık tutmak için son yıllarda kaçındığı bir aracı devreye soktu: Borçlanma. Ayrıca, satışa aşina olan kişilerin verdiği bilgiye göre petrol devi Saudi Aramco'da başka bir devasa hisse senedi satışı planlanıyor.

Harcamaların ve borçlanmanın büyüklüğü, Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın yüksek faiz oranları ve ılımlı petrol fiyatları arasında mali zorluklarla nasıl başa çıkabileceğini gündeme getirdi.

Krallık, Suudi Arabistan'ı ekonomik açıdan bir çekim merkezine dönüştürmeyi amaçlayan ‘Vizyon 2030’ adındaki ekonomik kalkınma planının yarısını geride bıraktı. Prens Muhammed, Orta Doğu'yu "yeni Avrupa" haline getirme vizyonuyla hareket ediyor.

Suudi Arabistan geçen bahar, yarısı yeni havayolu için olmak üzere uçak üreticisi Boeing'den 35 milyar dolarlık uçak sipariş etti.

Kamu Yatırım Fonu, LIV Golf ve PGA'nın birleşmesi ve yerel Suudi ligine Premier Lig futbolcularını transfer etmek için verdiği yüksek tekliflerle profesyonel golf ve futbol ekonomisini adeta sarstı.

Vizyon 2030’da e-spor ve video oyunu sektörü geliştirmek için 38 milyar dolarlık harcama ve yerli bir elektrikli otomobil üretim endüstrisi yaratma planı gibi yeni taahhütler de var.

Vizyon 2030, kadınların işgücüne entegrasyonu ve daha aktivist bir dış politika gibi sosyal liberalleşme hamleleriyle birleştiğinde, Prens Muhammed'in 36 milyon nüfuslu ülke üzerindeki fiili yönetimine attığı imzalar oldu.

En çok harcama yapılan kalemlerde, "giga projeler" olarak adlandırılan bir dizi proje bulunuyor. Bunlar arasında Riyad kentinde 'dev küp' olarak bilinen Yeni Murabba gelişme projesi ve Kızıldeniz'de bir yat tesisi yer alıyor. En dikkate değer olanı, ABD’deki Empire State Binası'ndan daha uzun, çift aynalarla kaplı, 500 milyar dolarlık, bilim kurgu kentlerini andıran şehir Neom’dur.

Bu projeler için harcamaların çoğu daha yeni artıyor. Riyad'da 62 milyar dolarlık Diriyah giga projesi için inşaat vinçleri deniziyken, ekskavatör orduları Neom'un uzun kulelerinin ilk bölümlerinin temellerini kazıyor. Neom projesinde, yapay karla çölde dağ kayak merkezi kurmak üzere inşa edilecek baraj için geçen ay 5 milyar dolar taahhüt edildi.

Kamu Yatırım Fonu’nu inceleyen akademisyenler, fonun Suudi devletinden yüz milyarlarca dolar daha almaya ihtiyaç duyabileceğini söylüyor. 2030 vizyonu, varlık fonunun geçen eylül ayı itibarıyla 718 milyar dolardan çok daha fazlasını, 2 trilyon dolarlık varlığı yönetmesini gerektiriyor. Fon, hükümetten daha fazla kaynak almayı bekliyor.

Giga projeler ya borçlanarak ya da Suudi riyali rezervleri azaltarak hayata geçirebilecek

Gazeteye konuşan, Washington'daki Arap Körfezi Ülkeleri Enstitüsü düşünce kuruluşunda misafir araştırmacı Tim Callen, "Burada yapılmaya çalışılan şeylerin miktarı akıllara durgunluk veriyor" dedi. Suudi Hükümeti’nin 2030 yılına kadar fona 270 milyar dolar daha katkıda bulunması gerekebileceğini tahmin etti. Projelerin mali açıdan 'daha fazla risk almayı’ gerektireceğini söyleyen Callen, ya borçlanarak ya da dolara sabitlenmiş Suudi Riyali rezervlerini azaltarak projelerin hayata geçirebileceğini kaydetti.

Uluslararası Para Fonu, IMF, Suudi Hükümeti’nin bütçesini dengelemek için petrol fiyatlarının 2023'te varil başına 86 doların üzerinde olması gerektiğini ancak fiyatların geçen yıl 81 dolar civarında seyrettiğini belirtirken, bu yıl petrolün varil başına sadece 80 doların üzerinde olacağını tahmin ediyor. Büyük harcamalar ve geçen yıl petrol fiyatlarının 81 dolar seviyesinde kalması Suudi Arabistan’ın 2023'te nadir görülen bir ekonomik daralma yaşamasına neden oldu.

Suudi Arabistan 2024'te bütçe fazlası veremeyecek aksine 2024’te bütçe açığı verecek

2024’te Suudi Arabistan'ın 21 milyar dolar, bir başka hesapla ülkenin gayri safi yurtiçi hasılasının yaklaşık %2'si kadar bir bütçe açığı vermesi bekleniyor. Riyad, 2026 yılına kadar küçük yıllık açıklar vereceğini öngörüyor, bu da hükümetin daha önce yaptığı bütçe fazlası vermesi tahmininin değiştiğini gösteriyor.

Açığı kapatmak için Suudi Arabistan yıla iki büyük borç satışıyla başladı. Ocak ayı başlarında hükümet, aniden 12 milyar dolarlık bir tahvil teklifi yaptı. Fon bu tekliften birkaç hafta sonra 5 milyar dolarlık tahvil sattı. Sadece birkaç gün önce, hükümet 2024 yılı boyunca uluslararası borç piyasalarından yaklaşık 9 milyar dolar borç alacağını tahmin etti. 

Suudi Arabistan'ın, ABD ve Dünya Bankası dışında, dünyadaki herhangi bir kuruluştan daha fazla, kabaca 100 milyar dolar ödenmemiş dolar cinsinden tahvili var.

Hiç kimse, ülke için yakın tarihlerde bir mali çöküş öngörmese de Suudi Arabistan'ın borcu on yıl önce %1,5 seviyelerindeyken bu yıl gayri safi yurtiçi hasılasının %26'sına ulaşması bekleniyor.

Suudi Merkez Bankası'nın döviz rezervleri 2015'te 700 milyar dolardan 400 milyar dolara inmiş durumda. Suudi Arabistan bu parayı, riyalin dolara sabitlenmesini sağlamak için kullanıyor ve geçmişte bir kısmını Kamu Yatırım Fonu’na aktardı.

Fon analisti Razan Nasser, borç ihracının hızının devam edip etmeyeceğine ilişkin sorulara cevaben Suudi tahvil satışlarına ağırlık verdiğini ve bunun da borç almak için ödediği faiz oranını artırdığını söyledi. Ülkenin 10 yıllık devlet tahvilleri, BAE ve Katar'dan gelen benzer tahvillerin getirilerinin %5'in altında olmasına kıyasla, yaklaşık %5,3'lük bir getiriyle işlem görüyor.

Nakit toplamanın başka bir yolu daha var: Satışa aşina olan kişilere göre, Riyad, devlet petrol şirketi Aramco'nun %1'ini borsa yatırımcılarına satmayı planlıyor. Satış, yaklaşık 20 milyar dolar getirebilir. Aramco'nun 2019'da tüm zamanların en büyüğü olarak kabul edilen 25,6 milyar dolarlık ilk halka arzından elde edilen gelir büyük ölçüde Kamu Yatırım Fonu’nu gitti. Devlet fonu, Aramco'nun %8'ine sahiptir.

Ancak Aramco’da hisse satışları eyaletin en büyük gelir kaynaklarından biri olarak Aramco temettülerini de azaltıyor.

Veri firması Global SWF'ye göre, geçen yılki harcama hızı Kamu Yatırım Fonu, PIF'i dünyanın en aktif varlık fonu haline getirdi. PIF, Global SWF tarafından takip edilen 49 satın alma ve diğer anlaşmalarla bir önceki yıla göre %33 artışla 32 milyar dolarlık harcama yaptı.

Ülke son zamanlarda hukuk sistemini dışardan gelecek paraya çekici kılmak için yargıda reformlar yaptı

Suudi Arabistanlı yetkililer, dış yatırımcıların yükü paylaşmaya yardımcı olmasını istediklerini söylüyorlar. Ülke son zamanlarda hukuk sistemini dışardan gelecek paraya daha uygun hale getirmek için yargıda reformlar yaptı. Ancak 2030 projelerine doğrudan yabancı yatırım sınırlı kaldı. Ve bazı yatırımcılar, gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın 2018'de öldürülmesinden kaynaklanan itibar kaybı konusunda temkinli olmaya devam ediyor.

Orta Doğu Enstitüsü'nden kıdemli araştırmacı Karen Young, Suudilerin maliyetler arttıkça ve etkinlikleri daha net hale geldikçe dev projelerin çoğunun geri çekilebileceğini veya durdurulabileceğini, ancak devletin önümüzdeki birkaç yıl boyunca PIF'e para pompalamaya devam edeceğini söyledi.
Kaynak: WSJ