Fransa'nın Yeni Kaledonya’daki Fransız sakinlere eyalet seçimlerinde oy kullanma hakkı verecek anayasal reform önerisine yönelik öfke devam ediyor. 

Avustralya ile Fiji arasında yer alan Fransa’ya bağlı Yeni Kaledonya'da geçen hafta başlayan ayaklanmada, ülke çapında sokağa çıkma yasağı devam ediyor. 15  Mayıs’ta adalarda 12 gün süreyle olağanüstü hal ilan edilmişti.

Fransa'nın bölgeye en az 10 yıl önce taşınan yabancılara seçimlerde oy kullanma hakkı tanınması önerisi, yerli Kanakların oylarının zayıflatılacağı endişesini körükledi

270 bin nüfuslu takımadalarda başlayan ayaklanma Yeni Kaledonya anayasasında, bölgeye en az 10 yıl önce taşınan yabancılara seçimlerde oy kullanma hakkı tanıyacak değişiklik önerisi ile tetiklendi.

Bağımsızlık yanlıları, değişikliğin nüfusun yaklaşık %40'ını oluşturan yerli Kanakların oylarını zayıflatacağını kaydediyor.

Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu üyesi olan bölgede 1980’lerden bu yana Fransa’dan bağımsızlığı savunan eylemciler bulunuyor.

The Guardian gazetesinin bildirdiğine göre, başkent Nouméa'da arabalar, mağazalar ve binalar ateşe verilirken başkentin üzerinde siyah duman yükseliyor. Seçim değişikliğine kızan isyancılar aynı zamanda yollara barikatlar kurarak ilaç ve yiyeceğe erişimi de kesti.

Düzeni sağlamak ve barışı korumak için yüzlerce askeri ve silahlı polis görevlendirildi. Cuma günü itibarıyla olaylarda iki polis memuru ve 3 Kanak, toplam beş kişi hayatını kaybetti. 

Ancak siyasi grupların, özellikle de planlanan oylama değişikliğine en çok öfkelenen bağımsızlık yanlısı partilerin sükunet çağrılarına rağmen, huzursuzluk bildirilmeye devam ediyor.

İsimlerini vermek istemeyen iki isyancı, "Halkımızın ortadan kaybolmasına izin vermek istemiyoruz, Kanaki özgür olana kadar savaşacağız" diyor.

Çoğunlukla Avrupalıların yaşadığı kentin güney bölgelerinde korku hakim. İnsanlar kolektifler halinde örgütlenip evlerini savunmak için barikatlar kurdular. Birçoğunun silahı var.

Gazetenin görüştüğü Jérôme'un ailesi birkaç nesildir Yeni Kaledonya'da yaşıyor. Sainte-Marie bölgesinde yaşıyor ve Kanaklı bir kadınla evli. Kalbinin kırıldığını söylüyor.

“Komşular çıldırdı, silahlılar ve ateş etmeye hazırlar, ben de onları sakinleştirmeye çalışıyorum. Bundan sonra nasıl tekrar bir araya geleceğiz?” diyor.

Bölgede şiddete dönüşen hayal kırıklığı yıllardır artıyor. Seçim yasasında önerilen değişiklik, Fransa'nın adadaki rolüne ilişkin uzun süredir devam eden gerilimlerde son parlama noktasını oluşturuyor.

Yeni Kaledonya referandumlarda bağımsızlığı üç kez reddetmiş olsa da bağımsızlık utkusu, ataları binlerce yıldır adalarda yaşayan Kanak halkı arasında güçlü bir desteğe sahip...

Her ne kadar Yeni Kaledonya referandumlarda Fransa'da bağımsızlığı üç kez reddetmiş olsa da bağımsızlık utkusu, ataları binlerce yıldır adalarda yaşayan Kanak halkı arasında güçlü bir desteğe sahip. 2021'de düzenlenen üçüncü referanduma, Covid krizi nedeniyle oylamayı ertelemek isteyen bağımsızlık yanlısı gruplar hâlâ itiraz ediyor. Referandum yine de yapıldı ve bağımsızlık yanlısı gruplar tarafından boykot edildi. Bu durum o zamandan beri artan hoşnutsuzluğa katkıda bulundu.

19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa tarafından sömürgeleştirilen Yeni Kaledonya, Paris'ten devredilen bazı yerel imtiyazlarla özel statüye sahip.

Fransız milletvekilleri Yeni Kaledonya'ya en az 10 yıl önce taşınan yabancıların bölgedeki seçimlerde oy kullanmasına izin verilmesine yönelik yasal değişikliği bu hafta önerdi.

Teklifin bu yılın sonlarında Fransız parlamentosunun her iki meclisi tarafından da onaylanması gerekiyor.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Yeni Kaledonya'nın karşıt tarafları yeni bir anlaşmaya varamadığı sürece Fransız milletvekillerinin haziran ayı sonuna kadar anayasa değişikliğini kabul etmek için oylama yapacaklarını söyledi.

Anayasal değişikliğe karşı muhalefet aylardır artıyor. Geçtiğimiz kasım ayında oluşturulan Saha Eylem Koordinasyon Hücresi (CCAT) protesto hareketini yönlendiriyor. Bağımsızlık yanlısı FLNKS partisinin radikal kanadı olan Union Calédonienne'in bir koludur.

Fransa İçişleri Bakanı Gérald Darmanin'in seçmen kitlesini genişletmeyi amaçlayan anayasal reform önerisine şiddetle karşı çıkan ve bağımsızlık yanlısı politikacıların seslerini duyuramamaları nedeniyle hayal kırıklığına uğrayan örgüt, birkaç aydır işçi sınıfı mahallelerindeki gençleri harekete geçiriyor.

CCAT nisan ayında insanları seçim yasası değişikliğine karşı harekete geçmeye çağırdığında, aralarında birçok gencin de bulunduğu on binlerce insan Nouméa sokaklarında yürümek için bölgenin dört bir yanından akın etti.

Yeni Kaledonya dünyanın en büyük nikel üreticilerinden biri olarak maden kaynaklarına sahip

Eşitsizliğin hakim olduğu ve nüfusun çoğunluğunun gençlerden oluştuğu bir ülkede bu mesaj oldukça ilgi çekici. Yeni Kaledonya dünyanın en büyük nikel üreticilerinden biri olarak maden kaynaklarına sahip olsa da bölgede zenginlik dengesiz bir şekilde dağılıyor.

Kanak halkı güç ve yönetim pozisyonlarında yeterince temsil edilmiyor

Eşitliksizlikleri azaltma ve istihdama erişimi iyileştirme çabalarına rağmen Kanak halkı güç ve yönetim pozisyonlarında yeterince temsil edilmiyor.

Kanak halkı, genellikle yerli olmayan Kaledonyalılardan daha düşük eğitim seviyesine sahiptir. Ayrıca hapishane tutuklularının büyük bir kısmı da Kanaklardan oluşuyor. Bu da özellikle kentsel alanlarda yaşayan genç Kanaklar arasında hayal kırıklığı duygusunun artmasına yardımcı oluyor.

Fransa Adalet Bakanı Eric Dupond-Moretti savcıları "şiddetin faillerine karşı mümkün olan en güçlü” cezayı vermeye çağırırken, yerel bir iş grubu Noumea çevresinde yoğunlaşan hasarın 200 milyon Euro olduğunu tahmin etti.

Ayaklanmada Azerbaycan ve Bakü İnisiyatif Grubu'nun etkisi

Fransız hükümeti, protestolarda Kanak sembollerinin yanında aniden Azerbaycan bayraklarının da ortaya çıktığına dikkat çekiyor; Azerbaycan'da yetkililerle bağlantılı bir grup ise, Paris'teki hükümeti kınarken, açıkça ayrılıkçıları destekliyor.

Azerbaycan, Temmuz 2023'te Fransız toprakları Martinik, Fransız Guyanası, Yeni Kaledonya ve Fransız Polinezyası'ndan ayrılıkçıları Azerbaycan'ın başkenti Bakü'ye bir konferansa davet etmişti.

Toplantı, amacı "Fransız kurtuluşunu ve sömürgecilik karşıtı hareketleri" desteklemek olan "Bakü Girişim Grubu"nun kurulmasına yol açtı.

Bakü İnisiyatif Grubu, "Kanak dostlarımızla dayanışma içindeyiz ve onların adil mücadelesini destekliyoruz"

Bakü İnisiyatif Grubu, "Kanak dostlarımızla dayanışma içindeyiz ve onların adil mücadelesini destekliyoruz" açıklamasını yaptı.

Adının açıklanmasını istemeyen bir Fransız hükümet kaynağı, Azerbaycan yanlısı sosyal medya hesaplarının geçen çarşamba günü iki beyaz polis memurunu ölü Kanakları tüfekleri ile hedef aldıklarını gösterdiği iddia edilen montaj bir görsel yayınladığını söyledi.

AFP'ye konuşan kaynak, "Bu hesaplar tarafından oluşturulan yaklaşık 4.000 gönderiden oluşan oldukça büyük bir kampanya yürütülüyor. 'Olympia' adlı daha önceki karalama kampanyası sırasında zaten kullanılmış olan teknikleri yeniden kullanıyorlar" dedi.

Kasım ayında Fransa, Azerbaycan'la bağlantılı aktörleri, Fransa’nın Paris'teki Olimpiyat Oyunlarına ev sahipliği yapma kabiliyeti konusundaki itibarını zedelemeyi amaçlayan bir dezenformasyon kampanyası yürütmekle suçlamıştı. Bakü de bu suçlamaları reddetmişti.

Fransız ve Azerbaycan hükümetleri arasındaki gerilim, Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesinin kontrolünü etnik Ermeni ayrılıkçılardan geri almak için 2020'de yaşanan savaş ve 2023'teki yıldırım Azeri saldırısının ardından arttı.

Fransa, Azerbaycan'ın komşusu ve tarihi rakibi olan Hıristiyan Ermenistan'ın geleneksel müttefikidir ve aynı zamanda büyük bir Ermeni diasporasına da ev sahipliği yapıyor.

Kaynak: The Guardian