Türkiye’de iktidar tarafından dün açıklanan seçim sisteminde değişiklik tasarısına göre, genel seçimlerde milletvekili çıkarabilmek için aşılması gereken seçim barajı yüzde 10'dan yüzde 7'ye düşürülecek. 

Seçim ittifakı yapılması halinde yüzde 7'lik barajın hesaplanmasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı esas alınacak ve bu siyasi partiler için ayrıca baraj hesaplaması yapılmayacak. 

AKP kaynakları, bu düzenlemede özellikle son seçimlerde CHP seçmeninin HDP'ye barajı aşabilmesi için verdiği "emanet oyların" da etkili olduğunu belirtiyor.

İttifakın aldığı oy toplamı yüzde 7'yi geçtiği takdirde, partiler seçim bölgesinde gerekli oy oranına ulaşmamışsa, içinde bulunduğu ittifakın "artık oy"undan faydalanarak milletvekili çıkaramayacak. Her parti, kendi oyuyla milletvekili çıkaracak ve bu yolla her siyasi partinin kendi amblemi ile seçime girmesi teşvik edilecek.

Bir partinin TBMM'de grubunun bulunması artık seçime katılma hakkı elde etmekte bir anlam taşımayacak. 

Tasarı, ilk kez 2018 seçimlerinde uygulanan ülke barajlı/ittifaklı d’Hondt sisteminin, ittifak içinde az oy alan partilere getirdiği avantajı ortadan kaldırıyor.

Yeni sistemde ittifaka katılan partilerin sadece yüzde 7 barajını geçmesi sağlanarak, bu partilerin yalnızca yüzde 2 ya da yüzde 3 oy ile vekil çıkarılabilen İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük illerde kendi vekilini çıkarabilmesini mümkün hale getiriliyor. Küçük illerde ise ittifaka katılan partilerin aldıkları oy oranlarının milletvekili çıkarmaya yetmemesi, oylarının “boşa gitmesi” anlamına gelecek. 

Mevcut sistemde ittifak içindeki küçük partilerin seçim çevrelerinden topladıkları oylar, milletvekili çıkarmaya yetmese de ittifak içinde kullanılıyor ve ittifakın büyük ortağının çıkaracağı vekil sayısına etki ediyordu. Bu da ittifak içinde en yüksek oyu alan partileri, ittifak ortağı diğer partilere göre daha avantajlı bir konuma oturtmuştu. 

Örneğin AKP 2018 seçimlerinde yüzde 42.56’lık oy oranıyla Meclis’teki sandalyelerin yüzde 49.17’sini elde ederken, ittifak ortağı MHP aldığı yüzde 11.10’luk oy oranıyla Meclis’in yüzde 8.17’sini kazanabilmişti. Teklif edilen yeni sistemde ise, örneğin Millet İttifakı’nın içindeki küçük partiler, çatı olarak Millet İttifakı’nın oy oranının yüzde 7’yi geçmesi halinde barajı geçmiş sayılacaklar. Ancak bu partiler özellikle küçük illerde milletvekili çıkarabilecek oy oranına ulaşamadıkları takdirde hem milletvekili çıkaramayacak hem de aldıkları toplam oy, ittifakın büyük ortaklarının işine yaramayacak.

Financial Times’ın konuyla ilgili haberinde Türkiye Raporu portalının direktörü, ekonomist Can Selçuki’nin görüşlerine yer verildi. Selçuki 2018'de yapılan milletvekili seçimlerinde yeni kuralların uygulanmış olsaydı toplam 600 milletvekilinden 10'unun daha Erdoğan'ın iktidar ittifakına girmesiyle sonuçlanacağını söyledi. Selçuki, sayının az olduğunu ama Erdoğan için kritik olabileceğini belirtti.

Değişiklik kabul edilirse, Erdoğan'ın Haziran 2023'te yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerini öne çekme olasılığını da önemli ölçüde azaltıyor çünkü yasanın onaylanmasının ardından yürürlüğe girmesi 12 ay sürecek.

AKP ve MHP tarafından önerilen yasa tasarısının, partilerin mecliste çoğunluğa sahip olması nedeniyle yasalaşması muhtemel.

Oylama sistemini değiştirmeye yönelik beklenmedik plan, iktidarda kalmaya çalışırken emrinde çok çeşitli araçlara sahip olan Erdoğan'la karşı karşıya kalan muhalefetin karşılaştığı zorluklara işaret ediyor.

Selçuki, "Bunu yapması gerekiyor çünkü cumhurbaşkanlığını kazanması durumunda meclis çoğunluğunu kaybetme riskini almak istemiyor" dedi. "Cumhurbaşkanlığını kaybetmesi durumunda, yine de parlamentoda çoğunluğu kazanma şansına sahip olmak istiyor" dedi.

Kaynak: Financial Times

Can Selçuki Twitter’dan yaptığı paylaşımlarda şu yorumları yaptı:

►“İttifaklar milletvekili aritmetiği açısından anlamını yitiriyor. Küçük partiler muhtemelen büyük parti listelerinde yer arayacak” 

►"Kanun tasarısına göre milletvekili dağılımı eskisi gibi her partinin kendi oyları üzerinden yapılacak. Öte yandan partiler ittifaklar marifetiyle baraj sorunu yaşamayacak ancak aldıkları oylar çok düşük kalacağı için milletvekili çıkartmakta zorlanacaklar.” 

►“Mevcut kanunda bir seçim bölgesinde önce ittifakların toplam oylarına göre milletvekili dağılımı yapılıyor daha sonra ittifaklar içerisinde bu milletvekilleri tekrar dağıtılıyordu. Dolayısıyla ittifakların bir kütle ekisi oluyordu. Tasarıyla bu ortadan kalkıyor.”

►“Eğer 2018'de milletvekili bugün önerilen değişiklikteki gibi dağıtılsaydı milletvekili dağılımı aşağıdaki [yukarıdaki görseldeki] gibi olacaktı. Çok büyük bir oynama yok. Bu değişiklik özellikle DEVA ve Gelecek partilerinin potansiyel etkisini sınırlamak üzerine etkili olacak.