ABD’nin Soğuk Savaş tarihini şekillendiren, Kıbrıs’ın ikiye bölünmesinde etkin olduğu iddia edilen Henry Kissinger 100 yaşında öldü.

ABD’de II. Dünya Savaşı sonrasının en güçlü dışişleri bakanı olarak tanımlanan Henry Kissinger çarşamba günü Connecticut, Kent'teki evinde yaşamını yitirdi.

ABD’de çok az diplomat, Kissinger kadar hem sevilmiş hem de hakarete uğramıştır. II. Dünya Savaşı sonrasında dönemin en güçlü dışişleri bakanı olarak kabul edildi. Diplomasiyi Amerikan çıkarlarını yansıtacak şekilde yeniden şekillendiren bir ultrarealist olarak selamlandı ancak özellikle insan hakları alanında 'Amerikan değerleri'ni terk etmekle suçlandı.

Kissinger, John F. Kennedy'den Joe Biden’a kadar ABD başkanlarının dörtte birinden fazlasına, 12 başkana danışmanlık yaptı.

Bir akademisyen olarak diplomatik tarih anlayışı ile, bir Alman-Yahudi mülteci olarak ABD'de başarılı olma dürtüsüyle hareket eden Kissinger, derin güvensizliği ve bazen açıklamalarına anlaşılmaz bir unsur ekleyen Bavyera aksanı ile dokunduğu hemen hemen her küresel ilişkiyi dönüştürdü.

Amerikan tarihi ve diplomasisinde kritik bir anda, ABD Başkanı Richard M. Nixon'dan sonra iktidarda ikinci adama dönüştü. Ocak 1969'da Nixon dönemi Beyaz Saray'a ulusal güvenlik danışmanı olarak katıldı ve 1973'te dışişleri bakanı olarak atandı. 1974’de Nixon istifa ettiğinde, bir sonraki ABD başkanı Gerald R. Ford döneminde 1977’ye kadar dışişleri bakanı olarak görev yaptı.

Karmaşık ABD ve Çin ilişkilerinin mimarı

Kissinger'ın en ünlü dış politika başarısı, Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği'ni tecrit etmek için o zamanlar 'Kızıl Çin' olarak tanımladığı Çin'le yaptığı gizli müzakerelerdir. Bugün dünyanın en büyük iki ekonomisi arasındaki tamamen iç içe geçmiş, ABD ve Çin arasındaki karmaşık ilişkilerin mimarıdır.  

On yıllar boyunca Çin'in yükselişinin ortaya çıkardığı ekonomik, askeri ve teknolojik zorlukları yönetme konusunda ABD’nin en önemli sesi olarak nitelendirildi. Mao'dan Şi Cinping'e kadar her Çinli liderle görüşebilmiş tek Amerikalıydı. Temmuz ayında, 100 yaşındayken, Çin lideri Şi ve diğer Çinli üst düzey yetkililerle Pekin'de bir araya geldi ve burada Washington ile ilişkiler düşmanca hale gelse bile kraliyet ailesini ziyaret ediyormuş gibi muamele gördü...

Moskova'yı Orta Doğu'daki büyük bir güç konumundan uzaklaştırdı

Sovyetler Birliği'ni yumuşama olarak bilinen bir diyaloğa çekti ve iki ülke arasındaki ilk büyük nükleer silah kontrolü anlaşmalarının yapılmasını sağladı. Mekik diplomasisi ile Moskova'yı Orta Doğu'daki büyük bir güç konumundan uzaklaştırdı, ancak Orta Doğu’da barışı tesis edemedi.

Paris'te yıllarca süren toplantılarda, Amerika'nın Vietnam Savaşı'na katılımını sona erdiren barış anlaşmalarını müzakere etti ve 1973 Nobel Barış Ödülü'nü alanlardan biri oldu. ABD ve Vietnam arasındaki barış anlaşmasına "onurlu barış" adını verdi ancak savaş bitmemişti ve eleştirmenler, aynı anlaşmayı yıllar önce yaparak binlerce hayat kurtarabileceğini savundu.

Anlaşma sonrası iki yıl içinde Kuzey Vietnam, Amerikan destekli Güney Vietnam’ı istila etti. 

Kendisini eleştirenler açıksından ‘komünist zafer’, ABD'nin Vietnam'dan çekilmesi ile bundan sonra yaşananlar arasında bir ara yaratmayı amaçlayan alaycı politikasının kaçınılmaz sonucuydu. 1971'de Çin'e yaptığı gizli gezinin notlarının kenarlarına "İyi bir ara istiyoruz" diye karaladığı ortaya çıktı.

Ancak bu ara sona erdiğinde, Amerikalılar Vietnam projesinden vazgeçmişlerdi ve bir daha da ABD'nin stratejik çıkarlarının Vietnam’ın kaderiyle bağlantılı olduğuna hiç ikna olmadılar.

Büyük güç rekabetine odaklanmış bir bakış açısına sahipti ve özellikle daha büyük savaşta genellikle piyon olarak gördüğü daha küçük uluslarla uğraşırdı ve bu nedenle Makyavelist olmaya istekli olduğu düşünüldü.

Şili'nin demokratik olarak seçilmiş sosyalist başkanı Salvador Allende'yi devirme stratejisinin mimarıydı

Nixon yönetiminin Şili'nin demokratik olarak seçilmiş sosyalist başkanı Salvador Allende'yi devirme çabalarının mimarıydı.

1969-70'te ABD’nin Kamboçya’yı bombalamasına izin vererek uluslararası hukuku çiğnemekle suçlandı. 

Kamboçya'da verdiği bormbardıman emri 50 bin sivilin öldürülmesine neden oldu

Amacı, Kamboçya'daki sınırın ötesindeki üslerden faaliyet gösteren komünistlerin yanında yer alan Vietkong güçlerinin kökünü kazımaktı, ancak bombardıman ayrım gözetmedi: Kissinger, Amerikan Ordusu’na "uçan veya hareket eden her şeyi" vurmasını söyledi. En az 50.000 sivil öldürüldü.

Çin'e gizli açılımlarda bir kanal görevi gören Pakistan başkanını desteklemek için, Doğu Pakistan'da en 300 bin kişinin öldürülmesine seyirci kaldı

Pakistan'ın ABD destekli ordusu 1971'de artık Bangladeş olarak bilinen Doğu Pakistan'da soykırım savaşı yürütürken, Kissinger ve Nixon, Doğu Pakistan'daki Amerikan konsolosluğunun katliamı durdurma çağrılarını görmezden geldi ve aynı zamanda Ürdün'den 10 avcı-bombardıman uçağının yasa dışı transferi de dahil, Pakistan'a silah sevkiyatını onayladı.

Çünkü Kissinger ve Nixon'ın başka öncelikleri vardı: Amaçları, Kissinger'ın Çin'e yönelik gizli açılımları için bir kanal görevi gören Pakistan başkanını desteklemekti. Yine, insani maliyet korkunçtu: Doğu Pakistan'da en az 300.000 kişi öldürüldü ve 10 milyon mülteci Hindistan'a sürüldü.

Endonezya'nın ABD destekli ordusu aracılığıyla solcu hükümeti ezmek için Doğu Timor'un işgalini gizlice onayladı

1975'te, Kissinger ve ABD Başkanı Ford, Endonezya'nın ABD destekli ordusu tarafından eski Portekiz kolonisi Doğu Timor'un işgalini gizlice onayladı. Vietnam'ın kaybından sonra, Doğu Timor'un solcu hükümetinin de ‘komünist’ olabileceğine dair korkular vardı.

ABD Başkanlık kütüphanesinden gizliliği kaldırılmış belgelere göre, Kissinger, Endonezya cumhurbaşkanına, operasyonun hızlı bir şekilde başarılı olması gerektiğini ve Başkan Ford'un ABD'ye "dönmesinden sonra yapılmasının daha iyi olacağını" söyledi. 100.000'den fazla Doğu Timorlu öldürüldü veya açlıktan öldü.

Espri olarak "Yasa dışı olanı hemen yapıyoruz. Anayasa’ya aykırı olanlar biraz daha uzun sürüyor" dedi

Kissinger, bu hamleleri eleştirenleri, dünya gerçekleri ile yüzleşmediklerini söyleyerek reddetti. Eleştirileri alaycı tek satırlık sözlerle bastırmayı severdi. Birden fazla kez, "Yasa dışı olanı hemen yapıyoruz. Anayasa’ya aykırı olanlar biraz daha uzun sürüyor" diyerek espri yaptı…

1950'lerin ortalarından başlayarak genç bir Harvard profesörü olarak, sınırlı nükleer savaş kavramını savundu. Görevdeyken, nükleer caydırıcılık üzerinde yoğun bir şekilde çalıştı.

Ancak daha sonra, sınırlı bir nükleer savaşın tırmanmasını önlemenin imkansız olabileceğini kabul etti. Hayatının sonuna gelindiğinde, tüm nükleer silahları kademeli olarak ortadan kaldırmak için yeni bir çabayı çekincelerle benimsedi ve 95 yaşında, yapay zeka tarafından yönlendirilen silahların yükselişinin yarattığı istikrarsızlık konusunda uyarmaya başladı.

Kissinger yaşamının sonuna kadar etkindi. Yükselen Çin'i yönetme konusundaki "Çin Üzerine" (2011) adında, 600 sayfalık kitabını yayımladı.

Nixon yönetimindeki aktif rolünden elli yıl sonrasında dahi Cumhuriyetçi adaylar ve başkanlar her seferinde Kissinger'ın onayını istedi. Trump bile 2016 seçim kampanyası sırasında, Kissinger'ın tavsiyesini aldığı görüntüsünün ciddiyet taşıyacağı umuduyla Kissinger’ı ziyaret etti. Bu ziyaret, The New Yorker dergisinde Kissinger'ın başının üzerinde "Nixon'ı özlüyorum" yazan bir düşünce balonuyla gösterildiği, bir karikatürün yayımlanmasına neden oldu.

Kissinger, Trump’ın ziyaretinden sonra, "Ne dediğimi anlamayan ya da anlamak istemeyen ilk tavsiye ettiğim kişi o değil" dedi. Yine de, Trump göreve geldiğinde Kissinger’ı Çin liderliği ile temasta kanal olarak kullandı.

ABD eski başkanı Barack Obama, görev süresinin çoğunu Kissinger'ın bıraktığı dünyayı onarmaya çalışarak geçirdiğini belirtti

Kissinger ilk göreve başladığında 8 yaşında olan ABD eski başkanı Barack Obama, Kissinger’a mesafeliydi. Obama, başkanlığının sonlarına doğru, görev süresinin çoğunu Kissinger'ın bıraktığı dünyayı onarmaya çalışarak geçirdiğini belirtti. 

Obama, 2016'da The Atlantic'e verdiği bir röportajda, "Kamboçya ve Laos'a, II. Dünya Savaşı'nda Avrupa'ya atılandan daha fazla mühimmat attık" dedi ve ekledi: "Yine de nihayetinde Nixon geri çekildi, Kissinger Paris'e gitti ve geride bıraktığımız tek şey kaos, katliam ve otoriter hükümetlerdi.”

Obama, görevdeyken hâlâ ülkelerin "küçük çocukların bacaklarını havaya uçuran bombaları kaldırmasına" yardım etmeye çalıştığını belirtti.

"Bu strateji çıkarlarımızı ne şekilde destekledi?" diye sordu.

Jeopolitik analiz isteyen müşterilerinden astronomik ücretler alması ile meşhurdu

Kissinger 90'lı yaşlarına kadar konuşmaya ve yazmaya devam etti ve jeopolitik analiz isteyen müşterilerinden astronomik ücretler aldı.

Hayranlarına göre, satranç tahtasını alt üst etmeye ve Amerikan diplomasisine bir miktar öngörülemezlik enjekte etmeye istekli bir satranç ustası gibi 'Pax Americana'nın parlak mimarıydı.

Kissinger'ı 'Kibirli, komplocu ve asabi' olarak tanımlayanlar da oldu

Kendisini eleştirenlere, hatta bazı arkadaşlarına ve eski çalışanlarına göre, 'kibirli, komplocu ve asabi'ydi. FBI'a basına bilgi ızdırıp sızmadığını görmek için ev telefonlarını yas adışı bir şekilde dinlemesini emrettiği üst düzey bir yardımcıyı, 'vazgeçilmez' olarak nitelendirebilir ve övebilirdi.

ABD’de iki kuşak muhabire bilgi sızdırdı. Bir bilgi sızdıracaksa ‘sızdıracak olan ben olacağım" derdi.

Kissinger, Nixon’ın istifasına neden olan Watergate olayına karışmadı. Yine de, Beyaz Saray'daki bir hırsız ekibinin Demokratik Ulusal Komite ofislerine zorla girmesi ve yönetimin suçu örtbas etme girişimleri nedeniyle, birçok kişi Kissinger’in olayın gelişmesine yardım ettiğini iddia etti. 

1969 baharında, göreve başladıktan kısa bir süre sonra, Kamboçya'daki bombardıman olayı ile ilgili New York Times’a sızdırılanlara o kadar öfkelendi ki, FBI'ye kendi personeli de dahil olmak üzere bir düzineden fazla Beyaz Saray yardımcısının telefonlarını dinlemesini emretti. Kayıtlarda hiçbir suç bulunamadı.

Yardımcıları içgörülerini 'parlak'; öfkesini 'vahşi' olarak nitelendirdi. Walter Isaacson, 1992 tarihli kapsamlı biyografisi "Kissinger"da, "Diğer insanlarla uğraşırken, onların düşmanlıklarını manipüle ederek ittifaklar ve komplocu bağlar kurardı" diye yazdı.

İçinde bulunduğu süper güç çatışmalarında ürkütücü olsa da temelde basit bir şey vardı. El Kaide veya İslam Devleti gibi terörist gruplarla ya da ulusların kamuoyunu manipüle etmek için sosyal medyayı ve elektrik şebekelerini ve iletişimi baltalamak amacıyla siber saldırıların kullanıldığı bir dünyayla hiç uğraşmak zorunda kalmadı.

Kissinger, 2016 yılında New York Tarih Kurumu'nda yaptığı bir konuşmada, "Soğuk Savaş daha tehlikeliydi. Her iki taraf da genel nükleer savaşa gitmeye istekliydi. Bugün daha karmaşık" dedi.

Büyük güçler çatışması, tasarlamaya çalıştığı soğuk barıştan dramatik bir şekilde değişmişti. Çatışma artık ideolojik değil, tamamen güçle ilgiliydi. Ve kendisini en çok endişelendiren şeyin, ABD'nin "yükselen güç" Çin ile çatışma olasılığı olduğunu söyledi.

Rusya'nın "küçülmüş bir devlet" olduğunu ve artık "dünya hakimiyetini elde etme yeteneğine sahip olmadığı"nı söyledi

Buna karşılık, 2016 yılındaki bir röportajında, Rusya'nın "küçülmüş bir devlet" olduğunu ve artık "dünya hakimiyetini elde etme yeteneğine sahip olmadığını" söyledi.

Yine de Rus lider Vladimir V. Putin'i küçümseyenleri uyardı. Hitler'in otobiyografik manifestosuna atıfta bulunarak şunları söyledi: "Putin'i anlamak için 'Mein Kampf'ı değil, Dostoyevski'yi okumak gerekir. Putin, Rusya'nın aldatıldığına, bundan yararlanmaya devam ettiğimize inanıyor."

Politikalarında özellikle Nixon'ın Çin'e açılmasını sağlayan Pekin'deki gizli toplantılar gibi saklanacak çok şey vardı. ABD’nin Çin’e yönelik açılımı en nihayet kamuoyuna açıklandığında, öncesinde gizli yapılmış toplantılar ABD müttefiklerini şok etti.

Kissinger'ın diğer çabaları karışık sonuçlar verdi. 1973'teki Yom Kippur Savaşı'nın sonunda yorulmak bilmeyen mekik diplomasisi sayesinde Kissinger, Mısır'ı İsrail ile doğrudan görüşmelere başlamaya ikna edebildi, bu da iki ülke arasında daha sonraki barış anlaşmasına atlama taşı oldu.

Kissinger'ın ABD’ye yaptığı en önemli diplomatik katkı, 40 yıl boyunca Orta Doğu'da Moskova'yı kenara itmesiydi

Ancak belki de Kissinger'ın ABD’ye yaptığı en önemli diplomatik katkı, Putin 2015'te hava kuvvetlerine Suriye iç savaşına girme emri verene kadar kırk yıl boyunca Orta Doğu'da Moskova'yı kenara itmesiydi.

Kissinger'ın en büyük başarısızlığı, daha küçük ulusların demokratik mücadelelerine karşı kayıtsız kalmasıydı

Kissinger'ın en büyük başarısızlığı, daha küçük ulusların demokratik mücadelelerine karşı kayıtsız kalmasından kaynaklandı. Tuhaf bir şekilde, Nazilerin yükselişiyle çocukken doğduğu Almanya’dan sürülen bir adam, Afrika, Latin Amerika, Endonezya ve başka yerlerdeki hükümetlerin insan hakları ihlallerinden rahatsız görünmüyordu. Nixon'ın Oval Ofis kasetleri, Kissinger'ın müttefiklerinin kendi halklarına nasıl davrandıklarından ziyade müttefiklerini anti-komünist kampta tutmakla daha fazla ilgilendiğini gösterdi.

Ann Fleischer ile 15 yıllık evliliğin ardından 1964'te boşanan Kissinger, 1974'te Nancy Maginnes ile evlendi ve Manhattan'daki evine taşındı. Maginnes eski New York valisi ve Kissinger'ın arkadaşı ve müttefiki Nelson A. Rockefeller'in asistanıydı.

Kissinger, devlet hizmetinden ayrıldıktan sonra akademisyenliğe bir daha dönmedi. Ancak eski akademik meslektaşlarını göreceli yavaşlıklarından dolayı utandıran bir hızda yazmaya devam etti.

3.800 sayfayı dolduran üç ciltlik anı kitabı hazırladı.

Dünya meselelerinde nüfuz sahibi olmaya devam etti ve firması 'Kissinger Associates' aracılığıyla şirketlere ve yöneticilere uluslararası eğilimler ve baş gösteren zorluklar konusunda tavsiyelerde bulundu. Disney, Şanghay'da 5,5 milyar dolarlık bir park inşa etmek için Çin liderliğini ikna etmeye çalışması için Kissinger’dan yardım aldı.

Ailesi ile Almanya'dan ABD'ye kaçışı

Heinz Alfred Kissinger, 27 Mayıs 1923'te Bavyera'nın Fürth kasabasında doğdu. Bir yıl sonra, bir lise öğretmeni  olan babası Louis Kissinger ve müreffeh bir sığır tüccarının kızı olan annesi Paula (Stern) Kissinger'ın Walter adında başka bir oğlu oldu.

Genç Heinz Kissinger içine kapanık ve kitap meraklısıydı ama futbol konusunda tutkuluydu.

Ailesi onu Ortodoks Fürth sinagogunun sadık bir üyesi olarak yetiştirdi, ancak gençliğinde tüm dini uygulamaları reddetti.

Babası Louis, 1935'te Nürnberg Yasaları kabul edildiğinde işini kaybetti; bir Yahudi olarak devlet okullarında öğretmenlik yapması yasaklandı. Sonraki üç yıl boyunca annesi Paula Kissinger, New York'taki bir kuzenine göç etme konusunda yazarak, aileyi ülke dışına çıkarmaya çalışmak için inisiyatif aldı.

1938 sonbaharında, savaşa daha bir yıl varken, Nazi yetkilileri Almanya'dan ayrılmalarına izin verdi. Küçük mobilyalar ve tek bir bagajla Kissinger'lar, Fransız okyanus gemisi ‘Ile de France’ ile New York'a doğru yola çıktılar. Heinz 15 yaşındaydı.

Ailenin yakın akrabalarından en az 13'ü Nazi gaz odalarında veya toplama kamplarında can verdi. Paula Kissinger yıllar sonra, "Kalsaydık bizi diğerleriyle birlikte yakacaklarını kalpten biliyordum" demişti.

Kissinger'ın tanıdıklarının çoğu, Nazi Almanyası'ndaki deneyimlerinin onu kabul ettiğinden, hatta belki de bildiğinden daha fazla etkilediğini söyledi.

Bazıları, Kissinger'ın reel politika lehine diplomasiye ahlaki bir yaklaşımı reddetmesinin, Hitler'i kucaklayan medeni bir Almanya'ya tanıklık ettiği için ortaya çıktığını savundu. 

Kissinger ailesi Almanya’dan ABD’ye göç ettiğinde Alman-Yahudi mülteciler için bir sığınak olan Washington Heights'taki Yukarı Manhattan'a yerleşti. Morali bozuk babası muhasebeci olarak işe başlasa da depresyona girdi ve Amerikan topraklarına asla tam olarak uyum sağlayamadı. Paula Kissinger aileyi bir arada tuttu, küçük partiler ve resepsiyonlar düzenledi.

Heinz’in adı lisedeyken Henry olarak değişti. Tıraş fırçaları üreten bir şirkette işe girdiğinde gece okuluna geçti. 1940'ta City College'a kaydoldu. Öğrenimi neredeyse ücretsizdi ve tüm derslerinden çoğunlukla A aldı. Muhasebeci olmaya doğru gidiyor gibiydi.

Daha sonra, 1943'te Orduya alındı ve Louisiana'daki Camp Claiborne'a atandı.

Aristokrat bir entelektüel ve Prusyalı mülteci olan asker eğitmeni Fritz Kraemer, "savaşın ahlaki ve politik riskleri" hakkında bir konuşma yapmak için bir gün kışlasına geldi. Er Kissinger konuşmadan sonra kışlasına döndü ve Kraemer'e bir not yazdı ve kendisine herhangi bir konuda yardımcı olup olamayacağını sordu.

Mektup hayatının yönünü değiştirdi. Kissinger’ı kanatları altına alan Kraemer, er Kissinger'ın tercüman olarak görev yapmak üzere Almanya'ya atanmasını sağladı. Savaşın son aylarında Alman şehirleri ve kasabaları düştüğünde, Kissinger olay yerine ilk gelenler arasındaydı, yakalanan Gestapo subaylarını sorguladı ve postalarını okudu.

Nisan 1945'te, Müttefiklerin zaferi görünürken, asker arkadaşlarıyla, yaklaşan Amerikan kuvvetlerine karşı sabotaj planladığından şüphelenilen Gestapo üyelerinin evlerine baskınlar düzenledi. Gösterdiği başarılarından ötürü bir Bronz Yıldız aldı.

Ancak Amerika Birleşik Devletleri'ne dönmeden önce memleketi Fürth'ü ziyaret etti ve orada sadece 37 Yahudi'nin kaldığını gördü. Biyografisini yazan Niall Ferguson tarafından keşfedilen bir mektupta, Kissinger, 23 yaşındayken toplama kampından kurtulanlarla karşılaşmalarının kendisine insan doğası hakkında önemli bir ders verdiğini yazdı.

Mektupta, "Entelektüellerin, idealistlerin, yüksek ahlaklı adamların hiç şansı yoktu" diyordu. Tanıştığı hayatta kalmayı başarmış olanlar, "geriye dönüp bakmanın üzüntü anlamına geldiğini, üzüntünün zayıflık olduğunu ve zayıflığın ölümle eş anlamlı olduğunu öğrenmişlerdi."

Kissinger, savaştan sonra Almanya'da kaldı. Amerikalı subaylara eski Nazi subaylarını nasıl deşifre edeceklerini öğreten sivil bir eğitmen olarak işe başladı. ABD'yi, Almanya’nın telefon konuşmalarını ve mektuplarını izlemesi gerektiği konusunda uyardı.

1947'de üniversite eğitimine devam etmek amacıyla Amerika Birleşik Devletleri'ne döndü, ancak bir dizi seçkin üniversite tarafından reddedildi. Harvard tek istisnaydı.

Cambridge'de 'yeni bir dünya'

Kissinger, Harvard'a 1950’de ikinci sınıf öğrencisi olarak girdi. Cambridge, Massachusetts'teki kampüste tam 20 yıl geçirdi. 

Köpeklerin yasak olduğu Claverly Hall'daki gözetmenlerinden yıllarca sakladığı cocker spaniel cinsi köpeği Smoky ile kampüse geldi. Arkadaşları daha sonra köpeği Smoky'nin yurttaki varlığının çok şey anlattığını söyleyecekti: Kissinger kendini tekrar arkadaşsız bir göçmen gibi hissetmişti.

Üniversiteninin bölüm başkanı William Yandell Elliott kendisine yeni bir akıl hocası oldu. Profesör Elliott, özel notlarında öğrencisinin zihninin "zarafetten yoksun olduğunu ve sistematik bütünlüğü ile Cermen olduğu"nu yazdı.

383 sayfalık ağır tezi nedeniyle Harvard'da gayri resmi olarak "Kissinger kuralı" kondu. Kural, bir tezin uzunluğunu sınırlıyordu...

Profesör Elliott'un yönetiminde, Kissinger, Immanuel Kant, Oswald Spengler ve Arnold Toynbee'ye odaklanan "Tarihin Anlamı" adlı bir bitirme tezi yazdı. 383 sayfalık ağır teziyle, Harvard'da gayri resmi olarak "Kissinger kuralı" olarak bilinen kuralın konmasına neden oldu. Kural, kıdemli bir tezin uzunluğunu sınırlıyordu.

Kissinger, 1950'de en yüksek onur derecesiyle mezun oldu. Günler sonra, yeni kurulan Çin Halk Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği'nin Kuzey Kore'nin komünist güçlerini desteklemesiyle Kore Savaşı patlak verdi. Kısa bir süre sonra Japonya ve Güney Kore'ye gönderilmesini sağlayacak devlette mütevazı bir danışmanlık işini kabul etti.

Doktora yapmak için tekrar Harvard'a döndüğünde, Kissinger ve Profesör Elliott, genç yabancı siyasi figürleri, memurları, gazetecileri ve hatta şairleri bile üniversiteye getiren bir proje olarak Harvard Uluslararası Semineri'ni başlattı.

Düzenlediği Harvard Uluslararası Semineri'ne Türkiye eski başbakanlarından Bülent Ecevit de katıldı

Seminerler Kissinger’ı aralarında daha sonra Fransa cumhurbaşkanı olacak Valéry Giscard d'Estaing'in de bulunduğu dünya meselelerinde bir dizi lider üretecek bir ağın merkezine yerleştirdi. Bu liderler arasında Japonya'nın gelecekteki başbakanı Yasuhiro Nakasone; daha sonra Türkiye'nin uzun süre başbakanı olan Bülent Ecevit; ve modern Malezya'nın gelecekteki başkanı Mahathir Mohamad vardı.

Kissinger doktorasını 1954'te aldı, ancak üniversiteden yardımcı doçentlik teklifi almadı. Bir öğretim görevlisi olarak Kissinger dünyevi meselelerle fazla meşgul olarak görülüyordu. Aslında, zamanının çok ilerisindeydi: Sonrasında siyasi arena Boston'dan Washington'a kadar hükümete veya lobicilere danışmanlık yapan akademisyenlerle dolup taşacaktı.

Harvard'ın reddi Kissinger'ı küstürdü. Harvard'lı bir meslektaşı olan McGeorge Bundy'nin yardımıyla Kissinger, o zamanlar New York'ta havasız, tamamı erkeklerden oluşan Dış İlişkiler Konseyi'nde seçkin bir çalışma grubuna yerleştirildi. Görevi, nükleer silahların dış politika üzerindeki etkisini incelemekti.

Bir konsey yayını olması gereken yayın, 1957’de Kissinger’ın kitabı olarak yayımlandı. Bu kitap ilk en çok satan kitabı oldu: "Nükleer Silahlar ve Dış Politika". 1957 yılı olarak zamanlaması mükemmeldi: Büyüyen Sovyet gücüne karşı ulusal bir korkuya oynadı.

Kissinger kitapta, Birleşik Devletler'in küçük, taktik silahlar kullanma tehdidinde bulunamazsa, bunun "Sovyet yöneticilerine açık bir çek vermek anlamına geleceğini" yazdı. Kısacası, küçük bir nükleer savaş yürütmeye istekli olduğunu iddia etmek, büyük bir savaş riski almaktan daha iyiydi.

Kitabın inanılmaz başarısı, Kissinger'ı Harvard'a öğretim görevlisi olarak tekrar işe başlamasını sağladı. İki yıl sonra eşi Ann ilk çocukları Elizabeth'i doğurdu; 1961'de oğulları David doğdu.

ABD'nin en büyük aile servetlerinden birinin sahibi olan Rockefeller patronu oldu

Kissinger'ın ünü artık akademinin ötesine taşmıştı. ABD eski başkanı Dwight D. Eisenhower'ın uluslararası ilişkiler asistanı olan Rockefeller tarafından düzenlenen bir toplantıya çağrıldı.

Aristokrat Rockefeller ve Yahudi göçmen, beklenmedik bir dostluk kurdu. Ve böylece Kissinger’ın yeni patronu, Amerika'nın en büyük aile servetlerinden birinin sahibi olan Rockefeller olmuştu. 

Kissinger, geleceğin New York valisi ve başkan yardımcısı olan Rockefeller ve kendisi hakkında sonrasında şunları söyledi: "İkinci sınıf bir zihni var ama birinci sınıf bir sezgisi var"; "Birinci sınıf bir zihnim var ama insanlar hakkında üçüncü sınıf bir sezgim var."

Harvard'a döndüğünde, dersleri popülerdi ve Kissinger televizyonda ne kadar çok röportaj yaparsa, kampüste o kadar büyük bir yıldıza dönüşüyordu. Ancak kısa süre sonra küçümsediği akademik siyasete daldı ancak ilerleyişi sorunsuz değildi. Kissinger ve ABD eski Başkanı Jimmy Carter'ın ulusal güvenlik danışmanı olacak Zbigniew Brzezinski ile aralarında büyük bir rekabet vardı.

O zamanlar bir doktora öğrencisi ve daha sonra Pentagon yetkilisi ve köşe yazarı olan Leslie H. Gelb, Kissinger’ı "akranlarına karşı sinsi, astlarına karşı otoriter, üstlerine itaatkâr" olarak nitelendirdi. 

1968 yılında daha sonra evleneceği Rockefeller’in 30 yaşındaki asistanı Maginnes ile tanıştı. 

Kissinger, ABD başkanlığına aday olması beklenen Rockefeller için konuşmalar yazmaya başladı. Ancak Rockefeller'ın yıldızı söndüğünde ve Nixon aday olduğunda Nixon'ın dış politika kuruluna katılmaya davet edildi. Danışmanlık rolünü gizli tuttu.

Kissinger, Nixon'ın radarındaydı. Ve seçimden sonra, Yahudileri ve Harvard akademisyenlerini küçümsediğini sık sık ifade eden yeni başkan Nixon, ulusal güvenlik danışmanı olarak Kissinger’ı seçti.

Nixon ile sürekli bir araya geldi ve genellikle uzmanlık alanlarını tartışırken personelin hazır bulunması uygulamasından kaçındı. 

Öfkesi efsaneviydi. Eski bir yardımcısı Isaacson, 'öfkeyle bir ayağını yere vurduğunda, sorun yok. Her iki ayağı da yerden ayrıldığında, başın beladadır' demiştir. Bir seferinde Kissinger'ın kişisel yardımcısı ve daha sonra kısa bir süre dışişleri bakanı olan Lawrence S. Eagleburger, fazla çalışmaktan yere yığıldı ve ambulansa götürüldüğünde, Kissinger ofisinden "Ama ona ihtiyacım var!" diye bağırarak çıktı.

Personel sirkülasyon hızı yüksekti, ancak kalanların çoğu, zekası ve büyüyen başarısı nedeniyle Kissinger'a hayrandı. Yine de, Kissinger'ın ketumluğu karşısında şaşkına döndüler. Kissinger'a hayran olan Eagleburger, 2011'deki ölümünden önce, "En küçük şeylere bile komplocu bir hava verebildi" dedi.

Nixon, kampanyasının çoğunu Vietnam savaşını onurlu şartlarda sona erdirme vaadi etrafında inşa etmişti. Bu vaadi gerçeğe dönüştürmek Kissinger'ın göreviydi.

Ancak altı ay sonra, savaşı sona erdirme stratejisinin savaşı hem genişleteceğine hem de uzatacağına dair işaretler vardı. Kissinger Kuzey Vietnamlıların yalnızca askeri baskı altında ciddi müzakerelere gireceğine ikna oldu. Bu yüzden Paris'te gizli barış görüşmelerini yeniden başlatırken, kendisi ve Nixon savaşı tırmandırdı ve genişletti.

Kissinger, "Kuzey Vietnam gibi dördüncü sınıf bir gücün kırılma noktası olmadığına inanamıyorum" dedi.

'Barış için savaş'

Kissinger buna "barış için savaş" adını verdi. Yine de sonuç katliam oldu. Kissinger, Nixon'ın başkanlığının başlarında barış görüşmelerinde savaşı sona erdirme fırsatı buldu. Yine de bunu geri çevirdi ve binlerce Amerikalı öldü çünkü daha iyisini yapabileceğine ikna olmuştu.

Kamboçya'daki ABD tarafından bombalanması, kod adı "Operasyon Menüsü", "Kahvaltı", "Öğle Yemeği" ve "Akşam Yemeği" olarak adlandırılan aşamalarla gerçekleştirildi. 

Kaçınılmaz olarak, bombardıman haberleri sızdı; Saklanamayacak kadar büyük bir operasyondu. Nixon, olayı sızdıranların, Kissinger'ın akademiden işe aldığı liberaller ve Demokratlar olduğundan emindi. Böylece Kissinger'ın Federal Soruşturma Bürosu'nun (FBI) o zamanki güçlü direktörü J. Edgar Hoover ile ilişkisi başladı. İkili, Kissinger'ın personelinin konuşmalarını dinlemeye başladı.

Beyaz Saray'da iç savaşlar şiddetlenirken, Kuzey Vietnamlı müzakereci Le Duc Tho devreye girdi. Kissinger'ın güçlerin karşılıklı olarak geri çekilmesi çağrısını reddetti; bunun yerine Amerika'nın tamamen geri çekilmesi ve Güney'de Kuzey'in açıkça egemen olacağı bir "koalisyon" hükümetinin kurulması konusunda ısrar etti. Kuzey Vietnam, Nixon'ın Amerikan askerlerini çekmeye başladığının farkındaydı.

Kissinger'ın bir anlaşmaya varması Ocak 1973'e kadar sürdü ve Güney Vietnamlılara, Kuzey'in anlaşmayı ihlal etmesi ve işgal etmesi durumunda ABD'nin geri döneceğine dair güvence verdi.

Özel olarak, Kissinger, Güney'in baskı altında dayanamayacağından neredeyse emindi. Beyaz Saray'ın üst düzey yardımcılarından John D. Erlichman'a "eğer şanslılarsa bir buçuk yıl dayanabilirler" dedi.

Bu, ileri görüşlü olduğunu kanıtladı: Saygon, Nisan 1975'te Güney Vietnam'ın koşulsuz teslim olmasıyla düştü. Elli sekiz bin Amerikalı ve üç milyondan fazla Kuzey ve Güney Vietnamlı öldü ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından sekiz milyon ton bomba atıldı.

Çin'e bir kapı açılıyor

Kissinger, 1968'de Nelson Rockefeller için kampanya konuşmaları yazarken, metne "Komünist Çin ve Sovyetler Birliği ile ince bir üçgen" öngördüğü bir pasaj ekledi. Stratejinin, ABD'nin "her ikisinin de barış iradesini test ederken her biriyle ilişkilerimizi geliştirmesine" olanak yaratacağını yazdı.

Ertesi yıl bu tezi test etme şansı buldu. Çin ve Sovyet kuvvetleri bir sınır anlaşmazlığında çatışmıştı ve Kissinger ile yaptığı bir toplantıda, Sovyetlerin Washington büyükelçisi Anatoly F. Dobrynin, Çinlileri "kontrol altına almanın" öneminden samimi bir şekilde bahsetti. Nixon, Kissinger'ı gizlice Pekin'e bir teklifte bulunması için yönlendirdi.

Nixon için dikkate değer bir değişimdi. Sadık bir anti-komünist olarak, Pekin'de Mao Zedong liderliğindeki komünist hükümete karşı çıkan sözde Çin lobisiyle uzun süredir yakın bağları vardı. Ayrıca, Kuzey Vietnam'ın Güney Vietnam'a ve Amerikan müttefiklerine karşı savaşında büyük ölçüde bir Çin uydusu gibi davrandığına inanıyordu.

Nixon ve Kissinger, Pakistan'ın lideri Yahya Khan'a arabuluculuk yapması için gizlice yaklaştı. Aralık 1970'te, Pakistan'ın Washington'daki büyükelçisi, Kissinger'a İslamabad'dan kurye ile taşınan bir mesaj iletti. Mesaj, Çin Başbakanı Zhou Enlai'den geliyordu: Başkan Nixon'ın özel bir elçisi Pekin'de memnuniyetle karşılanacaktı.

'Ping-Pong diplomasisi’

Bu, bugün ‘Ping-Pong diplomasisi’ olarak bilinen kavramın doğmasına neden oldu. Japonya'da bir şampiyonluk turnuvasında oynayan Amerikan masa tenisi takımının genç bir üyesi, Çinli bir rakiple arkadaş olmuştu. Görünüşe göre Çin liderliği, Amerikalı oyuncunun jestinin Kissinger'dan bir başka sinyal olduğu sonucuna vardı. Amerikan takımı Pekin'e davet edildi ve Çin Başbakanı Zhou, oyunculara "Amerikan ve Çin halklarının ilişkilerinde yeni bir sayfa açtınız" diyerek sürpriz yaptı.

Sonraki iki ay boyunca, Çin’e ABD Başkanı’nın olası bir ziyareti ile ilgili mesajlar paylaşıldı. Daha sonra, 2 Haziran 1971'de, Kissinger, Pakistan bağlantısı aracılığıyla bir iletişim daha aldı. Kissinger Nixon ziyaretine hazırlanmak için Pekin'e davet edilmişti. Kissinger, Nixon'ı Beyaz Saray yemeğinden bir kenara çekerek şunları söyledi: "Bu, II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden bu yana bir Amerikan başkanına gelen en önemli iletişimdir."

Temmuz 1971'de Kissinger, Asya'daki bir resmi geziden ayrıldı. Pakistan'da gazetecilere Kissinger’ın kendini iyi hissetmediği ve iyileşmek için bir dağ inzivasında birkaç gün geçireceği söylendi.

Kısa süre sonra konvoy tepelere doğru yola çıktı. Ama bu bir tuzaktı; Kissinger aslında üç yardımcısıyla Çin'e uçuyordu.

Pekin'de başbakan Zhou'ya bir sunum yaptı ve sunumu Amerikalılar olarak "kendimizi burada bir gizem diyarında buluyoruz" gözlemiyle sona erdi. Zhou sözünü kesti. "900 milyon kişiyiz. Bu, bizim için gizemli değil" dedi.

Ayrıntıların ele alınması üç gün sürdü ve Kissinger, Nixon'a "eureka" kod kelimesini telgrafla gönderdikten sonra, Nixon önceden herhangi bir uyarıda bulunmadan, Kissinger'ın ne ayarladığını duyurmak için televizyonda göründü. Düşmanları, Sovyetler, Kuzey Vietnamlılar, Demokratlar, liberal eleştirmenleri adeta şaşkına döndü. Nixon, 21 Şubat 1972'de anakara Çin'i ziyaret eden ilk Amerikan başkanı oldu.

Çinliler de biraz şaşkına döndü. Mao, başbakan Zhou'yu bir ay içinde kenara itti. Bundan sonra, hiçbir Çinli bir daha Zhou Enlai'den bahsetmedi. Kissinger daha sonra, Mao'nun, 2 Numara'nın "kendisi ile kişisel olarak fazla arkadaş canlısı olmasından" korktuğunu iddia etti.

Nixon'ın Çin'e gideceğini açıklaması Moskova'yı şaşırttı. Günler sonra, Rus yetkili Dobrynin Kissinger'ı aradı ve Nixon'ı Kremlin'de Sovyet lideri Leonid Brejnev ile görüşmeye davet etti. Tarih, Çin gezisinden sadece üç ay sonra, Mayıs 1972 olarak belirlendi. Kissinger daha sonra, "Bizimle iyi ilişkiler için rekabet eden iki komünist güce sahip olmak, yalnızca barış davasına fayda sağlayabilir. Üçgen stratejisinin özü buydu" dedi.

Zirveye hazırlanmak için yine gizlice Moskova'ya uçtu. Nixon, Kissinger'a Sovyetlerin, saldırı başlatan Kuzey Vietnamlı müttefiklerini dizginlemesi konusunda ısrar etmesi karşılığında Moskova’ya gitmesine izin vermişti.

Ancak Kissinger, Sovyetlerin Kuzey Vietnamlılar üzerinde ne kadar kontrol sahibi olduğu konusundaki fikrini değiştirdi ve yardımcısı Alexander M. Haig'e "Moskova'nın Hanoi ile doğrudan gizli anlaşma içinde olduğuna inanmıyorum" diye yazdı.

Bunun yerine, iki ülkenin birbirine doğrulttuğu karada konuşlu ve denizaltıdan fırlatılan nükleer füzelerin sayısını sınırlamak ve antibalistik füze sistemlerinin geliştirilmesini engellemek amacıyla 1969'un sonlarından beri tökezleyen müzakereleri yeniden canlandırmaya çalıştı. Kissinger, Nixon'a "Şimdiye kadar imzalanan en önemli silah kontrol anlaşmasını imzalayabileceksiniz" diye yazarak bir atılım gerçekleştirdi.

Brejnev ve Nixon, Mayıs 1972'de SALT I anlaşmasını imzaladılar. Bu anlaşma, dünyadaki nükleer silahların sayısını büyük ölçüde azaltan onlarca yıllık silah kontrol anlaşmalarını (SALT, START, New START) imzalanmasına yol açtı. Yumuşama olarak bilinen dönem başlamıştı. Putin ve Biden, 2021'de Yeni START anlaşmasını yeniledi ancak Ukrayna'daki savaş başladığında Rus lider anlaşmanın birçok bölümünü askıya aldı.

Şili'de entrika

Kissinger, Eylül 1973'te Şili'de Salvador Allende'nin devrilmesi ve ölümü ve iktidarı ele geçiren general Augusto Pinochet'nin yükselişi hakkındaki sorularla her zaman yüzleşmek zorunda kaldı.

Sonraki otuz yıl boyunca, General Pinochet önce Avrupa'da, sonra Şili'de adam kaçırma, cinayet ve insan hakları ihlalleriyle suçlanırken, Kissinger defalarca bir Marksist olan Allende'yi ve demokratik olarak seçilmiş hükümetini baltalayan gizli faaliyetlerle ilişkilendirildi. İfşaatlar, İngiliz gazeteci Christopher Hitchens'ın belgesel film haline getirilen "Henry Kissinger'ın Yargılanması" (2001) adlı kitabı gibi gizliliği kaldırılmış belgelerde, dava ifadelerinde ve araştırmacı gazetecilik dosyalarında ortaya çıktı.

Allende'nin Şili'nin cumhurbaşkanlığına aday olduğu 1970 yılında, Allende'nin zafer kazanması, demokratik bir seçimle bir Marksistin ilk zaferi haline gelecekti ve bu da Kissinger'ı endişelendiren bir olasılıktı.

Ulusal Güvenlik Arşivi'nden Peter Kornbluh'un "Pinochet Dosyası: Vahşet ve Hesap Verebilirlik Üzerine Gizliliği Kaldırılmış Bir Dosya" adlı kitabında alıntıladığı bir Beyaz Saray kasetine göre, Nixon da alarma geçti.

Kitap, Nixon'ın Santiago'daki ABD büyükelçisine, Allende'nin seçimi kazanmasını önlemek için "Dominik tipi bir eylemden başka bir şey yapmamasını" emrettiğini aktarıyor. 'Dominik tipi bir eylem'le kastedilen, Amerika Birleşik Devletleri'nin 1965'te Dominik Cumhuriyeti'ni işgal etmesiydi.

Kissinger, bir anı kitabında ve Kongre'ye verdiği bir ifadede, ABD'nin Allende'yi deviren askeri darbeyle "hiçbir ilgisi olmadığı" konusunda ısrar etti. Bununla birlikte, 2004'te gizliliği kaldırılan telefon kayıtlarına göre, Kissinger, darbenin koşullarını yaratarak Amerikan yönetiminin "onlara yardım ettiğini" söyleyerek övündü.

Bu yardım, CIA'in darbe yapma ricalarını reddeden Şili ordusunun başkomutanı General René Schneider'i kaçırma planını desteklemeyi de içeriyordu. Arabası pusuya düşürülen general, yakın mesafeden ölecek şekilde vuruldu.

"Meseleler, Şilili seçmenlerin kendileri için karar vermesine izin verilemeyecek kadar önemli" dedi

2001 yılında, General Schneider'in iki oğlu, Kissinger'ı Şili'de babalarının ölümüne yol açan gizli faaliyetlerin düzenlenmesine yardım etmekle suçlayarak ABD'de bir hukuk davası açtı. ABD Mahkemesi, Kissinger'ın suçluluğuna karar vermeden, dış politikanın mahkemelere değil hükümete bağlı olduğunu söyleyerek davayı reddetti.

Kissinger savunmasında, eylemlerinin Soğuk Savaş bağlamında görülmesi gerektiğini söyledi. "Halkının sorumsuzluğu nedeniyle bir ülkenin komünist olmasına neden seyirci kalmamız gerektiğini anlamıyorum" dedi ve yarı şaka bir şekilde ekledi: "Meseleler, Şilili seçmenlerin kendileri için karar vermesine izin verilemeyecek kadar önemli."

Vahşet ve 'istikrar'

Şili, Kissinger'ın büyük stratejilerinde küçük bir satranç taşı olarak davranmakla suçlandığı tek ülke değildi. Kissinger ve Başkan Ford, Endonezya'nın Aralık 1975'te Doğu Timor'u işgalini onayladı ve bu onay, ABD destekli bir ordunun 24 yıllık feci bir işgaline yol açtı.

ABD Ulusal Güvenlik Arşivi tarafından 2001 yılında yayınlanan gizliliği kaldırılmış belgeler, Ford ve Kissinger'ın işgal planlarını aylar öncesinden bildiklerini ve Amerikan silahlarının kullanılmasının ABD yasalarını ihlal edeceğinin farkında olduklarını gösteriyor.

"ABD'nin dost otoriter rejimlerin vahşetlerini görmezden gelmesi gerektiği görüşü Kissingercı gerçekçilikti çünkü bunlar 'istikrar' sağlıyordu"

Köşe yazarı Anthony Lewis, The New York Times'da şöyle yazdı: "Bu, Kissingercı gerçekçilikti: ABD'nin dost otoriter rejimlerin vahşetlerini görmezden gelmesi gerektiği görüşü, çünkü bunlar 'istikrar' sağlıyordu."

Yazılanlar bilinen bir şikâyetti. 1971'de, Nixon ve Kissinger'ın Pakistan'a saygıyla görmezden geldikleri Doğu Pakistan'daki katliam, hem Çin hem de Nixon dönemi Beyaz Saray'ın hoşlanmadığı bir ulus olan Pakistan ve Hindistan arasında bir savaşa dönüştü. Neyse ki Çin ve Rusya Beyaz Saray'dakilerden daha akıllıca davrandı: Hindistan'ın Pakistan Ordusu'nu ezmesi ve Doğu Pakistan'ın Bangladeş olarak bağımsızlığını ilan etmesiyle savaş hızla sona erdi.

The New Yorker'dan Dexter Filkins, 2013 yılında, "Bu noktada, Nixon ve Kissinger'ın pervasızlığı daha da kötüleşti" diye yazdı. "Yedinci Filo'dan Bengal Körfezi'ne gemiler gönderdiler ve hatta Çin'i, muhtemelen bir saldırı için birliklerini Hindistan sınırına taşımaya teşvik ettiler ki bu Sovyetler Birliği'ni kışkırtabilecek bir manevraydı. Neyse ki, iki komünist ülkenin liderleri Beyaz Saray'dakilerden daha ayık olduklarını kanıtladılar. Hindistan'ın Pakistan Ordusunu ezmesi ve Doğu Pakistan'ın bağımsızlığını ilan etmesiyle savaş hızla sona erdi" diye devam etti.

Nixon Başkanlık Kütüphanesi ve Müzesi tarafından 2010 yılında yayınlanan ses kayıtlarında, Kissinger'ın 1973'te Nixon'a Sovyet Yahudilerinin göç etmesine ve böylece totaliter bir rejimin baskısından kaçmasına yardım etmenin "Amerikan dış politikasının bir hedefi olmadığını" söylediği ortaya çıktı.

"Ve eğer Yahudileri Sovyetler Birliği'nde gaz odalarına koyarlarsa" diye ekledi, "bu bir Amerikan endişesi değil. Belki de insani bir kaygıdır" dedi.

Amerikan Yahudi Komitesi, sözleri "gerçekten tüyler ürpertici" olarak nitelendirdi.

Komitenin icra direktörü David Harris, "Belki de Kissinger, bir Yahudi olarak, başkana sadakatine dair hiçbir sorun olmadığını kanıtlamak için fazladan yol kat etmesi gerektiğini hissetti" dedi.

Kissinger'ın son kitabı "Liderlik: Dünya Stratejisinde Altı Çalışma", 2022'de yayınlandı.

Kaynak: The New York Times

Kıbrıs'ın bölünmesinde etkin olduğu iddia edildi

İngiliz gazeteci, yazar Christopher Hitchens’ın 1984’te basılan “Cyprus” adlı kitabında, Henry Kissinger’ın, 1974’te Yunan cuntasının Kıbrıs’ta Makarios’u devrimek için darbe yapmaya hazırlandığına ilişkin güvenilir istihbaratları dikkate almadığını iddia etti.

ABD Dışişleri Bakanlığı’na bağlı Kıbrıs Masası Direktörü Thomas Boyatt, Yunan cuntasının Kıbrıs’ta darbe yapacağını ve bu darbenin gerçekleşmesi durumunda Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahale edeceğini Kissinger’a önceden bildirmişti. Ancak Kissinger Boyatt’ın kendisine gönderdiği “gizli” ibareli raporları yok saymış, sonrasına raporların varlığını örtbas etmeye kalkmıştı.