ABD’nin eski başkan yardımcısı ve Irak işgalinin “babası” olarak anılan Dick Cheney, 84 yaşında hayatını kaybetti. Ailesi, Cheney’nin 4 Kasım Salı günü yaşamını yitirdiğini duyurdu. 

2012'de başarılı bir kalp nakli geçirmişti

Yetişkinlik hayatının neredeyse tamamı boyunca kalp rahatsızlıklarıyla boğuşan Cheney, 1978'den 2010'a kadar beş kez kalp krizi geçirdi ve 2001'den beri kalp atışlarını düzenleyen bir cihaz takıyordu. Ancak sağlık sorunları, başkan yardımcısı olarak performansını olumsuz etkilemiyor gibiydi. Emekli olduktan üç yıl sonra, 2012'de başarılı bir kalp nakli geçirdi ve o zamandan beri oldukça aktifti.

Cumhuriyetçi lider George W. Bush döneminde iki kez başkan yardımcılığı yapan Cheney, Amerikan siyasetinin en etkili figürlerinden biri olarak tanınıyordu.

‘Karanlık Lordu’

Cheney, temkinli konuşmaları ve soğuk üslubuyla “Darth Vader” [Star Wars’taki Karanlık Lordu, otoriter ve acımasız gücü simgeleyen bir karakterdir.] lakabını benimsemiş, terörle mücadele politikalarında sert tutumuyla öne çıkmıştı. 

Savunma Bakanı olarak, 1991'de Iraklı işgalcileri Kuveyt'ten başarıyla çıkaran Körfez Savaşı'nın mimarlığına yardımcı oldu ve on yıl sonra 11 Eylül 2001 terör saldırılarına yanıt vermekte öncü bir rol üstlendi. Gelecekteki saldırıları önlemek için, izinsiz gözetim, süresiz gözaltı ve acımasız sorgulama taktikleri gibi agresif politikaları savundu.

2003'te Saddam Hüseyin'i devirmek için Irak'ın işgalini savundu ve önceki iktidar döneminde yarım kalan işi tamamlayarak yıllarca sürecek kanlı bir savaşa yol açtı.

ABD eski başkanı George W. Bush’un yakın çalışma arkadaşı olan Cheney’nin “güç odaklı” yönetim tarzının ABD’nin dış politikasını uzun yıllar şekillendirdi.

Nebraska’dan Beyaz Saray’a uzanan yol

Richard Bruce Cheney, 1941’de Nebraska eyaletinin Lincoln kentinde doğdu. Wyoming’de büyüyen Cheney, Yale Üniversitesi’ndeki eğitimini yarıda bıraktıktan sonra siyasete yöneldi. 1970’lerde Donald Rumsfeld’in yardımcısı olarak Washington’daki kariyerine adım attı. Gerald Ford döneminde Beyaz Saray Özel Kalem Müdürlüğü görevini üstlendi.

Cheney, 1989’da George H.W. Bush tarafından Savunma Bakanı olarak atandı. 1991’deki Körfez Savaşı sırasında ABD’nin askeri stratejisini yöneten isimdi. 2000 seçimlerinde ise Bush’un başkan yardımcısı olarak yeniden siyasetin zirvesine döndü.

11 Eylül ve “Teröre Karşı Savaş”

Cheney’nin siyasi mirasının en tartışmalı bölümü, 11 Eylül 2001 saldırılarından sonra başlatılan “Teröre Karşı Savaş” politikasıydı. CIA’in gizli hapishane programı, Guantanamo Üssü’nde uygulanan işkence yöntemleri ve Irak işgali gibi kararlar onun etkisiyle şekillendi. Bu dönemde Cheney, yürütme yetkilerinin genişletilmesini savunarak Amerikan demokrasisinde tartışmalı bir figür haline geldi.

Neo-muhafazakârların simgesi

Dick Cheney, Ronald Reagan sonrası dönemde yükselen neo-muhafazakâr akımın en güçlü temsilcilerindendi. ABD’nin askeri gücünü küresel düzeyde kullanma fikrini savundu. Ancak Irak işgali sonrası ortaya çıkan istikrarsızlık, onun politik mirasına büyük zarar verdi. Cheney hiçbir zaman pişmanlık göstermedi; 2015’te verdiği bir röportajda “Doğru olanı yaptım” demekle yetindi.

Trump döneminde mesafeli duruş: Kamala Harris'e oy vereceğini açıklamıştı

Donald Trump’ın 2016’da Beyaz Saray’a gelişiyle Cumhuriyetçi Parti içinde derin bir kırılma yaşandı. Cheney, Trump’ın politikalarına mesafeliydi. Kızı Liz Cheney, 6 Ocak 2021 Kongre baskını sonrası Trump karşıtı tutumuyla partiden dışlanmıştı. Baba Cheney, bu süreçte kızına açık destek vererek “Cumhuriyetçi Parti artık tanınmaz halde” yorumunu yapmıştı.

En son olarak, 2024 seçimlerinde Demokrat Partili Başkan Yardımcısı Kamala Harris'e oy vereceğini açıklayarak her iki partiden Amerikalıları şaşırttı ve Harris'in Cumhuriyetçi rakibi Donald J. Trump'ın Oval Ofis'e uygun olmadığını ve Amerikan demokrasisi için ciddi bir tehdit oluşturduğunu söyledi.

Kaynaklar: New York Times – Le Monde