Atlantik Konseyi Uluslararası Ekonomi Bölümü Başkanı ve GeoEkonomi Merkezi Kıdemli Direktörü Josh Lipsky, New York Times’ta bugün yayımlanan makalesinde, ABD dolarının küresel gücünün artık sorgulanmaya başladığını, ancak bunun sebebinin tarifelerden çok yeni nesil ödeme sistemlerinin yükselişi olduğunu vurguladı.

“Dolar hâlâ sağlıklı mı?” sorusu artık ciddi yanıtlar gerektiriyor

Lipsky, ABD Başkan Trump’ın “Kurtuluş Günü tarifeleri”nden bu yana küresel finans başkentlerinde en çok sorulan sorunun “Dolar hâlâ sağlıklı mı?” olduğunu aktardı. Ancak ona göre bu sorunun cevabı artık net bir “hayır” ve nedeni ise tarifeler değil, teknolojik ve jeopolitik dönüşümler.

Kıdemli direktör, “Amerika'nın para birimi hakkındaki tartışmanın gözden kaçırdığı şey, doların aktif olarak zayıflatıldığıdır ve bu on yılın büyük bir kısmında böyle olmuştur. Diğer merkez bankalarının elinde ne kadar dolar tuttuğu ve para biriminin küresel ticarette ne sıklıkla kullanıldığı gibi doların gücüne dair yavaş hareket eden geleneksel makroekonomik göstergeleri izlemek yerine, ülkelerin yeni ödeme sistemleri aracılığıyla dolarla başa çıkma biçimlerinin hızla değişmesine daha fazla dikkat etmeye başlamalıyız.” diye yazdı.

SWIFT sistemi eskidi, Çin alternatifleri yükseliyor

ABD merkezli SWIFT sistemi, onlarca yıldır küresel para transferinin omurgasını oluşturuyor. Ancak bu sistem, ABD dış politikasının bir aracı haline gelerek İran, Venezuela ve Kuzey Kore gibi ülkelere karşı yaptırımların uygulanmasında kullanıldı. Lipsky, bu gücün sürdürülebilirliğinin sorgulanması gerektiğini belirtiyor. Çin'in geliştirdiği ve 2015'te faaliyete geçen Sınır Ötesi Bankalararası Ödeme Sistemi (CIPS), hem mesajlaşma hem para transferini tek platformda birleştirerek SWIFT’e rakip hâle geldi ve doların üstünlüğünü sağlamak için oluşturulan sistemler eskimeye yüz tutuyor.  

Her ne kadar Federal Rezerv verileri, işlemlerin %80’inin hâlen SWIFT üzerinden yapıldığını gösterse de, bu veriler 2022 yılına ait. Lipsky, Çin’in Birleşik Arap Emirlikleri ile Orta Doğu’da yeni bir sistem kurma anlaşması gibi yeni gelişmelerin bu tabloyu hızla değiştirmekte olduğunu vurguladı. Çin ödeme sistemindeki işlem hacimleri ise geçen yıl, dünyanın dört bir yanından bankaların katılımıyla arttı.

Dolar etrafında dönmeyen işlemler artıyor

Bangladeş’in, yaptırımlar nedeniyle Rusya’ya olan borcunu Çin para birimi renminbi ile ödemesi, bu dönüşümün sessiz örneklerinden biri. Lipsky, ABD makamlarının bu ve benzeri gelişmeleri fark etmekte geç kaldığını, dünya genelinde bu tarz alternatif işlemlerin arttığını dile getirdi.

Özellikle blok zinciri teknolojisi sayesinde artık daha hızlı ve ucuz altyapılar geliştirilebiliyor. Rusya'nın Ukrayna işgalinden sonra merkez bankalarının dijital para projelerine yönelmesi, ‘mBridge’ gibi çok uluslu platformların doğmasına neden oldu. Bu sistemler doların devre dışı kalmasını mümkün kılıyor. 

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ve G7 yaptırımlarının uygulanmasından bu yana, sınır ötesi merkez bankası dijital para birimi projelerinin sayısı iki katına çıktı ve bu da farklı ülkelerdeki ticari bankaların, kripto para birimlerinin dayandığı teknolojiyi kullanarak birbirlerine para göndermelerine olanak sağladı. Para saniyeler içinde transfer edilebiliyor ve bir ABD bankasına temas etmeden işlem yapılabiliyor.

Fed geri kalıyor, Çin ilerliyor

Lipsky’ye göre ABD bu dönüşüm karşısında ciddi bir strateji değişikliği yapmalı. SWIFT sistemini Avrupa’daki müttefikleriyle birlikte yeniden tasarlamak, hem teknolojik üstünlük sağlamak hem de doların küresel egemenliğini korumak adına kritik.

Önerisi şöyle: “Dolar, euro, sterlin ve yeni destekleyen ülkeler birlikte çalışıp muazzam mevcut avantajlarını kullanırlarsa, Çin de dahil olmak üzere hiçbir alternatif yetişemeyecektir. SWIFT'te yapılacak büyük bir güncelleme, diğer ülkelere Amerika Birleşik Devletleri'nin beğenmediği projelere sadece parmak sallamakla kalmayıp, sistemin bir parçası olmak isteyen herkese dünyanın en iyi teknolojisini sunduğunu gösterecektir.” 

Ancak zorluklar büyük: Çin Merkez Bankası dijital para alanında 300’den fazla kişi çalıştırırken, Federal Rezerv sisteminde bu sayı 20’den az. Çin Merkez Bankası Başkanı Pan Gongsheng ise geçen ay yaptığı konuşmada, Çin'in finans teknolojilerinin Batı’nınkini geçtiğini ve doların dolaşım modelinin “eski moda” kaldığını savundu.

İngiltere örneğini verdi: “Dünya rezerv para birimi olmanın sonsuza dek sürmesi garanti değil”

Lipsky’e göre İngiltere'nin bir asır önce öğrendiği gibi, dünya rezerv para birimi olmanın sonsuza dek sürmesi garanti değil. Doların bu statüsünü koruması için inovasyonun yanı sıra para birimimizin eskisi kadar sağlıklı olmadığının kabul edilmesi gerekiyor.”

Makalenin tamamını New York Times'dan okuyabilirsiniz.