Burger zincirlerinin, diğer fast food zincirlerinin, tatil köylerinin veya kahvecilerin bayileri, eskiden franchise aldıkları markalarla samimi ticari ilişkilerine güvenirlerdi. O günler çoktan geri kaldı.

Corona virüs salgının etkileri bayiler ve marka sahipleri arasındaki gerilimleri hiç olmadığı kadar tırmandırdı. Bayiler marka sahiplerinin baskısı altında…

Markalar, franchiselarından ekipman satın almalarını ve yeni güvenlik protokollerinin maliyetlerini üstlenmelerini istiyor.

Bayiler markaların fiyat yükseltmelerinin veya aksine promosyon indirimlerinin aşırı olduğunu ve gelirlerini baltaladığından yakınıyor. Hatta bazı marka sahipleri bayi yöneticilerinin değiştirilmesi için ajitasyon yapabiliyor.

Bayiler ve markalar arasındaki ilişkiler çok da demokratik olmayabilir ancak markalar bayiler üzerinde diktatörlük kurmamalı görüşünü savunan franchiseların sayısı artıyor ve pandemi sırasında hem ABD’de hem de dünyanın geri kalanında bayi şikâyetleri yükseldi.

En büyük sorun markaların fiyat politikalarıyla bayilerin neredeyse kârsız satış yapmasını talep edebilmeleri… 

Franchising veren marka sahipleri ve franchise alan bayi sahipleri arasında ticari ilişkilerin işin doğası gereği gerildiği zamanlar olmuştur. Ancak her iki tarafın da aynı rotayı izleyeceğini varsayan eski ilişki biçimi değişiyor ve bayiler markaların stratejik seçimleriyle daha fazla mücadele ediyor. Hatta ABD’de bayilerin markalara açtığı davalar artıyor.

Franchise alanların şikâyetlerinin çoğu ayrıntılı ve önemsiz görünebilir. Ancak bayilerin gelirleri düştükçe franchise satın alanlar, üretici markaların kendilerinden yararlanmaya çalıştığını düşünmeye başlıyor.

Modaya uygun franchising, 19. yüzyılda Singer dikiş makinelerinin bayilik vermesi ile başladı. 

Modern bayilik ise II. Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıktı.

ABD’de adını taşıdığı araba tamir zincirinin 89 yaşındaki kurucu babası Sam Meineke, Eylül ayında verdiği bir röportajda, “Franchise alanları başarılı bir şekilde girişimciliğe sokmazsanız, onları çalmış olursunuz” diyor.

Özet haber: WSJ