ABD Başkanı Trump'ın desteklediği barış planında değişiklik yapmak üzere bir araya gelen ABD ve Ukrayna diplomatları, toprak konusundaki zorlu kararları ülkelerinin başkanlarına bıraktı.

Washington'daki yetkililer, hafta sonu Cenevre toplantısından ayrılarak, "yapıcı görüşmeler" olarak adlandırılan değişiklikler konusunda iyimserliklerini dile getirdiler.

Ancak önemli anlaşmazlık noktaları halen devam ediyor. Kremlin'in arzuladığı ancak savaş sırasında Rusya'nın ele geçiremediği toprakların akıbeti, barış anlaşmasındaki en büyük anlaşmazlık noktası olarak görülüyor.

Kiev, planda önerildiği gibi, ağır tahkim edilmiş stratejik şehirler de dahil olmak üzere, elinde tuttuğu Donbas'ın geri kalanını teslim etmenin, Ukrayna'yı Moskova'nın gelecekteki saldırılarına karşı savunmasız bırakacağını söylüyor.

Avrupalı diplomatlara göre, müzakereciler ABD'nin savaşı sona erdirme planındaki bazı konularda ortak zemin buldu ve önerilen anlaşmayı 28 maddeden 19 maddeye indirdi.

Ancak görüşmeler hakkında bilgi alan bazı yetkililer, toprak konusundaki sorunların bundan sonra cumhurbaşkanlığı düzeyinde ele alınacağını söyledi.

Rusya Ukrayna'dan aldığı toprakların uluslararası hukuk tarafından tanınmasını istiyor

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, ülkesinin pazar günü Cenevre'de yapılan görüşmelerde "son derece hassas noktaları masada tutmayı başardığını" söyledi.

Asıl sorunun Kremlin'in Ukrayna'dan aldığı toprakların uluslararası hukuk tarafından tanınması talebinde bulunması olduğunu belirtti.

Zelenski, İsveçli milletvekillerine video bağlantısıyla yaptığı açıklamada, "Avrupa'nın üzerinde durduğu, sınırların zorla değiştirilemeyeceği ilkesini desteklemek hayati önem taşıyor" dedi. 

Trump pazartesi günü Truth Social platformunda yaptığı bir paylaşımda, görüşmelerde bir ilerleme kaydedileceği konusunda ihtiyatlı bir iyimserlik dile getirdi. "Rusya ve Ukrayna arasındaki barış görüşmelerinde gerçekten büyük bir ilerleme kaydedilmesi mümkün mü??? Görmeden inanmayın, ama iyi bir şey oluyor olabilir." diye yazdı.

ABD ve Ukrayna, nihai çerçevenin her iki ülkenin devlet başkanları tarafından imzalanması gerektiğini söyledi.

ABD ve Ukrayna heyetlerinin toplantının sonucuna ilişkin açıklamaları ise farklılık gösterdi.

Beyaz Saray, revize edilen planın "Ukrayna'nın temel stratejik ihtiyaçlarını anlamlı bir şekilde karşıladığını" belirtirken, Ukrayna'nın toplantı özeti daha az kesindi. "Her iki taraf da Ukrayna'nın güvenliğini, istikrarını ve yeniden inşasını güvence altına alacak bir barışı tesis etmek için birlikte çalışmaya devam etmeye hazır olduklarını yineledi." denildi.

İşleri daha da karmaşık hale getiren şey ise, ABD'nin planı Kiev'in endişelerini gidermeye ne kadar yakınsa, Rusya'nın bunu kabul etme olasılığının da o kadar düşük oluşudur. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, pazartesi günü yaptığı açıklamada, ABD'nin Ukrayna konusundaki önerilerinin, orijinal halleriyle, bir çözümün temelini oluşturabileceğini söyledi.

Ukrayna'nın planı kabul etmesinin önündeki başlıca engeller şunlardır:

Belirsiz güvenlik garantileri

ABD planı, Kiev’in doğudaki Donbas bölgesinde yoğun şekilde savunulan toprakları -Moskova için stratejik öneme sahip şehirler de dahil- teslim etmesini talep ediyor.

Zelenski, pazartesi günü yaptığı açıklamada, çok noktalı plandaki temel sorunun Kremlin'in Ukrayna'dan aldığı toprakların uluslararası hukuk tarafından tanınması talebi olduğunu söyledi.

Ukrayna, Kremlin'in uzun süredir devam eden ateşkes şartı olan Donbas'ın halen elinde tuttuğu yüzde 11'lik kısmından vazgeçmenin, Rusya'nın ülkeye gelecekte saldırı düzenlemesini kolaylaştıracağını savunuyor.

ABD teslim edilen toprakları Rusya'ya ait olarak tanıyacak ancak tanınan bölge silahsızlandırılmış bir bölge olacak

ABD'nin planına göre, ABD teslim edilen toprakları Rusya'ya ait olarak tanıyacak ancak bölge, Rus güçlerinin girmesine izin verilmeyen silahsızlandırılmış bir bölge olacak.

Planda, şu anda Rusya'nın işgali altında bulunan Donbas'ın geri kalanının ise ABD tarafından "fiili" Rus toprağı olarak tanınacağı belirtiliyor.

Avrupa'nın üst düzey yetkilileri hafta sonu Ukrayna ile Rusya arasındaki müzakerelerin mevcut cephe hatlarında ateşkesle başlaması gerektiğini söyledi.

ABD’nin planı, Ukrayna ve Avrupa’nın temel endişesine, yani Rusya’nın gelecekte savaşı yeniden başlatmasını ve Ukrayna’nın yeni bölgelerini ele geçirmeye çalışmasını nasıl önleyeceğiz kaygısına yanıt vermeyi amaçlayan bir Amerikan güvenlik garantisine dayanıyor

Planda, Moskova'nın gelecekte Ukrayna'ya saldırması halinde ABD ve bazı Avrupa ülkelerinin "kararlı ve koordineli bir askeri müdahale"ye dahil olacağı belirtiliyor. 

Ancak bu tepkinin boyutu ve gücü açıklanmıyor, ABD'nin rolünün niteliği de belirtilmiyor.

Beyaz Saray pazar günü yaptığı açıklamada, revize edilen çerçevenin "güçlendirilmiş güvenlik garantisi mimarisini" içerdiğini ancak bunun ne anlama geldiğini söylemedi.

Avrupa ve ABD şimdiye kadar çatışmaya doğrudan müdahil olmaktan kaçındı. Ukrayna, yeni bir savaş durumunda Batılı ortaklarının Rus saldırganlığını caydırmak veya üstesinden gelmek için yeterli koruma sağlayamayacağından endişe ediyor.

Yeni bir Rus işgali, tanınmış bölgelerin statüsünü geçersiz kılacak

Plana göre, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik yeni bir işgali, Rusya’ya uygulanan uluslararası yaptırımların otomatik olarak yeniden devreye girmesine yol açacak ve Rusya’nın yeni toprak taleplerine verilen tanıma da iptal edilecektir.

NATO'ya katılma

ABD'nin planı, Ukrayna'nın NATO’ya ve karşılıklı savunma paktına üye olmasını engelleyecek. Ayrıca, askeri ittifakın genişlemeyeceği beklentisi de yaratıyor. Ukrayna'da NATO birlikleri konuşlandırılamayacak. 

Kiev'in NATO'ya katılma şansı düşük olsa da, anayasasında hâlâ bir hedef olarak yer alıyor.

Pazar günkü görüşmelerin ardından ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, NATO ve Avrupa Birliği'ni doğrudan ilgilendiren konuların şimdilik bir kenara bırakıldığını söyledi. Ancak Avrupalılar, Moskova'nın karşı çıktığı bir barış anlaşmasının ardından Ukrayna'ya bir güvence gücü göndermelerine olanak sağlayacak bir plan metni için baskı yapıyor. Avrupalılar, böyle bir gücün asla NATO komutası altında olmayacağını veya barış zamanında Ukrayna'ya girmesine izin verilmeyeceğini söylüyor.

Finlandiya Cumhurbaşkanı Alexander Stubb, pazartesi günü Zelenski ile görüşmesinin ardından X'te yaptığı açıklamada, "Müzakereler ileriye doğru atılmış bir adımdı, ancak hâlâ çözülmesi gereken önemli sorunlar var. AB veya NATO'nun yetki alanına giren herhangi bir karar, AB ve NATO üyeleri tarafından ayrı bir platformda görüşülüp karara bağlanacak." dedi.

Ukrayna ordusunun büyüklüğü

ABD planı, barış zamanında Ukrayna ordusunun büyüklüğüne 600 bin kişilik bir sınır koyarken, Avrupa planı 800 bin kişilik bir sınır öneriyor.

Bu hüküm, Ukrayna'nın kendini savunma kabiliyeti açısından daha az engel teşkil ediyor; ülkenin savaş öncesi çok daha küçük bir daimi ordusu vardı. Ukrayna, silahlı kuvvetlerinin gücü hakkında rakam yayınlamasa da Zelenski, ocak ayında bu rakamı 880.000 olarak açıklamıştı.

Barış zamanında büyük bir ordu bulundurmak Ukrayna'nın bütçesini zorlayacaktır. Ancak Kiev'in bu tür şartları kabul edebilmesi için barış anlaşmasının sağlam Batı garantileri içermesi gerektirecektir.

ABD'nin planı, 2022'de Ukrayna'ya tam kapsamlı bir işgal başlatan Rusya'nın silahlı kuvvetlerine herhangi bir sınırlama getirmiyor.

Dondurulmuş Rus varlıklarıyla ne yapılmalı?

ABD planı, 2022 başlarında dondurulan yaklaşık 300 milyar dolarlık Rus egemen varlıklarının bir kısmının ABD öncülüğündeki Ukrayna'daki yeniden yapılanma planı, bir kısmının da ABD-Rusya ortak yatırım projeleri için kullanılmasını amaçlıyor.

Ancak fonların çoğu AB'de yaptırımlar kapsamında dondurulmuş durumda ve bu da ABD'nin kontrolünü kısıtlıyor. Avrupalılar, tüm paranın Ukrayna için kullanılmasını istiyor ve Kiev için varlıklarla desteklenen bir kredi üzerinde çalışıyorlar. Avrupalı yetkililer bu hafta sonu, varlıklarla ilgili kararların ancak AB'nin doğrudan katılımıyla alınabileceğini söyledi.

Zelenski, pazartesi günü Avrupa'yı, saldırgana savaşın bedelini ödetmek için Rus varlıklarını kullanmaya çağırdı. "Rusya'ya baskı yapmaya devam edin, Rusya halen insanları öldürüyor." dedi.

Kaynak: WSJ