Alman matematikçi David Hilbert bir keresinde sonsuz sayıda odaya sahip, dolu bir otel hayal etmişti. Tüm odalar dolu olsa bile, otelin her misafirden yandaki odaya taşınmasını isteyerek yeni bir kişi ağırlanabilirdi. Birinci konuk, ikinci konuğun odasına taşınır, ikinci konuk da üçüncü konuğun odasına taşınır ve her yeni gelen için yer açılırdı.

Yıllar boyunca Çin'deki emlak geliştiricileri de benzer şekilde çalıştı. Daireleri inşa etmeden çok önce satacaklardı. Geliştiriciler toplanan paranın daire inşa etmek için ayrıldığını iddia ediyorlardı; gerçekte parayı yeni arazi satın almak gibi başka amaçlar için kullandılar. Çin'in mülk geliştiricileri bir sonraki ön satıştan gelen parayla önceden satılan daireleri inşa ediyordu. Her zaman yeni alıcılar olduğu sürece, dizi bu şekilde devam edebilirdi.

Satışlar % 22 oranında düştü

Çinli geliştiricilerin haziran ayına kadar son 12 aydaki satışları, önceki 12 aya göre % 22 oranında düştü. Peşin satışlar daha da hızlı düştü. Birçok geliştiricinin, müşterilerinin zaten satın aldığı daireleri inşa etmeye devam edecek parası kalmadı. Son üç yılda inşa edilmeye başlanan 6 milyar metrekareden fazla mülkün sadece yarısından azı tamamlanabildi. Geçmişte ev alıcıları bu gecikmeler nedeniyle az tepki gösteriyordu. Ne de olsa çoktan ödeme yapmışlardı. 

İpotek grevi 100 kente yayıldı

Ama artık bitmeyen evler için bankalarına ödeme yapmayarak tepki gösteriyorlar. Öfkeli ev alıcıları, geliştiriciler dairelerinde çalışmaya devam etmezse ipoteklerini geri ödemeyi bırakmakla tehdit ediyor. İpotek grevi yaklaşık 100 şehre, Dragon City, Peacock City ve Phoenix City gibi 320'den fazla projeye yayıldı. Bu projelerin 40'dan fazlası Henan eyaletinin başkenti Zhengzhou'dadır.

Boykotlar ne kadar yaygınlaşabilir? Boykotların da bazı sınırları var: Grevdeki ipotek sahipleri bankaların kara listelerine girebilir ve yeni kredi alamayabilirler. Çin'in derecelendirme kuruluşlarından s&p Global, çoğu bireyin iflas ilan etmekle bu işten kurtulamayacağını, çünkü "borçlarının asla affedilmeyeceğini" belirtti.

Büyük bankalara bir şey olmaz

Kasvetli bir senaryoda, yaklaşık 2.4 trilyon Yuan (350 milyar Dolar) değerinde ipotek kredileri ödenmez hale gelebilir. Bu da toplam banka kredilerinin kabaca % 1,3'üne tekabül ediyor. Bu rakam bazı küçük bankaları tehlikeye soksa da bankacılık sisteminin bütününe tehdit oluşturmak için yeterli değil.

Asıl tehlike talebin düşmesi

Boykotların asıl önemi başka yerde yatıyor: Çinli haneler artık önceden satın alınan bir dairenin teslim edileceğine inanmıyor. Bu inanç kaybı protestocularla sınırlı değil. Yeni ev satın alma konusundaki isteksizlik, Çin ekonomisi için mevcut ipoteklerin geri ödenmesini reddetmekten daha büyük bir tehdit oluşturuyor. Zayıf satışlar, geliştiricilerin gelirlerini daha da azaltacak, inşaat gecikmeleri artacak ve hayal kırıklığı derinleşecektir.

Sat yap modelinden yap sata geçiş 

Bu kısır döngü nasıl kırılabilir? Henan'da, devlete ait iki işletme (biri geliştirici, diğeri de bir banka) sıkıntılı projeleri satın almak ve tamamlanmalarını sağlamak için bir yardım fonu kurdu. Ancak Çin'in yerel yönetimleri, güveni tesis etmek için yeterli paradan yoksun. Güvenilir bir plan ancak merkezi hükümetin devreye girmesi ile işleyebilir. Durmuş projelere yatırılan yeni para, hem bitmemiş daireleri bitirmeye hem de satış öncesi güveni yeniden inşa etmeye yardımcı olacaksa da hükümet inşaat sektörüne daha fazla kaynak temin etmek konusunda isteksizdir.

Uzun vadede, geliştiricilerin daha az çılgınca bir iş modeline ihtiyacı olacak. Sat yap modeli işlemiyor zira Çin'de konut talebi çok büyük olsa da sonsuz değil.
Kaynak: The Economist