Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Ioannidou v. Kıbrıs (Başvuru No. 32879/18) davasında, Lefkoşa ara bölgede bulunan ve BM Barış Gücü tarafından kullanılan bir evin kirasının ödememesinin, mülk sahibinin mülkiyet haklarını ihlal ettiğine karar verdi. 

Karar, AİHM’in mülkiyet hakkı ve devletlerin sorumluluklarına dair önemli bir emsal olarak öne çıktı.

Başvuran Maryanne Ioannides İngiliz vatandaşı olup, 1970'de Kıbrıs'tan ayrılarak Birleşik Krallık'a yerleşmiş bir İngiliz vatandaşıdır. Ioannides, Lefkoşa’da, 1974 sonrasında ara bölgede kalan ve BM Barış Gücü tarafından evinin kira ödemeden kullanılmasının mülkiyet hakkını ihlal ettiği iddiasıyla AİHM’e başvurdu.

2001 yılında, Kıbrıs Cumhuriyeti, BM Barış Gücü’nün (UNFICYP) ara bölgeyi denetlemesi ve güvenliği sağlaması amacıyla başvurana ait mülkü kullanmasına izin verdi. Ancak BM Barış Gücü, mülkü kira ödemeden kullandı.

Başvuru sahibi, evinin kullanımında rızasının alınmadığını ve mülkünden gelir elde etmesinin engellendiğini belirterek 1 No’lu Protokol’ün 1. Maddesi kapsamındaki mülkiyet hakkının ihlal edildiğini savundu.

AİHM kararında, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin mülkün kira bedelini ödememesi nedeniyle başvuranın mülkiyet haklarının ihlal edildiğine hükmetti.

Mahkeme, başvuranın rızası olmaksızın evinin kullanıldığı ve bu kullanım karşılığında kira ödenmemesinin Sözleşme’nin 1 No’lu Protokol’ün 1. Maddesini ihlal ettiğini belirtti.

AİHM, yerel mahkemelerin, mülk sahibinin mülkün kullanımı için nasıl "rızasının" alındığı, bu kullanım için hangi koşulların belirlendiği ve kira miktarının ne olması gerektiği gibi önemli noktaları dikkate almadığını kaydetti.

Mahkeme, mülkün erişilemez bir bölgede bulunması ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin bu alan üzerindeki etkili kontrolünün sınırlı olması nedeniyle, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin BM Barış Gücü ile iş birliği yapmasının yeterli olduğunu kabul etti. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin mülk sahibine fiziksel erişim sağlamakta elinden geleni yaptığı sonucuna vardı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 1 No’lu Protokol’ün 1. Maddesi (mülkiyet hakkının korunması) kapsamında erişim kısıtlamaları ile ilgili olarak ihlal olmadığına oy birliğiyle karar verdi.

Mahkeme, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin başvurucuya maddi ve manevi zararı için 10.000 Euro; masraflar ve dava giderleri için 12.000 Euro olmak üzere toplam 22.000 Euro ödemesine karar verdi. 

Kaynak: AİHM

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 43. ve 44. Maddelerine göre, taraflar üç ay içinde davayı AİHM Büyük Daire’ye taşıyabilir. Karar kesinleştikten sonra, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından uygulanması denetlenir.

Karar, ara bölge gibi uluslararası hukukun karmaşık uygulama alanlarında mülkiyet haklarının nasıl ele alındığına dair önemli bir örnek sunmaktadır. Ayrıca devletlerin etkili kontrolünü sınırlayan bir faktör olduğu durumlarda bile mülk sahiplerinin haklarının göz ardı edilemeyeceği vurgulanmıştır.