Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski'nin 28 Kasım Cuma günü, en yakın ve en etkili danışmanı Andriy Yermak’ın istifasını açıklaması, ABD Başkanı Donald Trump'ın bir barış anlaşması imzalaması için yoğun baskı altında olan Ukrayna'da şok etkisi yarattı.
Aynı sabah, şafak vakti, Yermak’ın evi, büyük bir yolsuzluk skandalının parçası olarak soruşturmacılar tarafından basılmıştı. Birkaç saat sonra, Volodimir Zelenski'nin sağ kolu istifa etti.
Ukrayna'yı haftalardır sarsan yolsuzluk skandalı, Zelenski'nin kendi konumunu zayıflatırken, ülkenin hassas bir dönemde ABD ile müzakere pozisyonunu da tehlikeye atıyor.
54 yaşındaki Andriy Yermak, Volodimir Zelenski tarafından bir hafta kadar önce ABD ve Rusya ile barış görüşmelerine katılan heyete başkanlık etmesi için seçilmişti.
Deneyimden çok tam sadakat
Andriy Yermak, Devlet Başkanı Zelenski için sıradan biri değildi. Ukrayna siyasi sisteminde, cumhurbaşkanlığı yönetiminin başkanı, Batı demokrasilerinde eşi benzeri olmayan bir role sahiptir: hem siyasi danışman, hem genelkurmay başkanı, hem de devlet işleri müdürü... Savaş ve sıkıyönetimden yararlanan Andriy Yermak, bu görevde hızla nüfuzunu hissettirdi ve cumhurbaşkanlığı ve hükümette kendisine sadık kişileri atadı; deneyimden çok tam sadakati ön planda tuttu.
Son dört yılda birçok isim, korkulan Andriy Yermak’ın emriyle görevden alındı. Saygın Dışişleri Bakanı (2020-2024) Dmytro Kuleba da bu kayıplardan biriydi ve Eylül 2024'teki hükümet değişikliği sırasında hiçbir açıklama yapılmadan görevden alındı.
Volodimir Zelenski, 2011’de başında bir aktör, film ve dizi yapımcısıyken, kendisinden yedi yaş büyük olan görsel-işitsel haklar avukatı Yermak’la tanıştı. Zelenski o dönemde üst düzey bir medya yöneticisiydi ve Yermak da onun yanında avukat olarak çalışıyordu. Yermak, Zelenski'nin 2019'da cumhurbaşkanı seçilmesinden bir yıl sonra Genelkurmay Başkanı olarak atanmıştı. 24 Şubat 2022'de Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile Ukrayna iktidarının ikinci adamı olan Andriy Yermak, ülkenin dış politikasını ve barış görüşmelerini yönetirken, askeri operasyonları ve silah sevkiyatının sorunsuz bir şekilde yapılmasını da yakından takip ediyordu.
Andriy Yermak, bir danışmandan çok daha fazlasıydı; Volodimir Zelenski'nin en güvendiği sırdaşıydı. Washington'a veya herhangi bir Avrupa başkentine giden Zelenski’nin her zaman yanındaydı. Nitekim, adı yurtdışında, Rus işgalinin başlangıcından bu yana Ukrayna hükümetine liderlik eden iki başbakandan çok daha iyi biliniyor.
Halkın yüzde 70'i Yermak’ın istifa etmesini istiyordu
Ukrayna meselelerinde tavizsiz bir şekilde Zelenski’nin sadık bir destekçisi olan Andriy Yermak, zaman zaman bazı Batılı ortaklar tarafından diplomatik protokole saygısızlık ve nezaket eksikliği nedeniyle eleştiriliyordu. Ülke içinde ise itibarı daha da kötüydü. Cumhurbaşkanlığı için paratoner görevi gördü ve hükümet kararlarına karşı tüm eleştirileri üzerine çekti. İç siyasetteki sıkı kontrolü, cumhurbaşkanlığı içindeki aşırı güç yoğunlaşmasının mimarı olarak görüldüğü için ona birçok düşman da kazandırdı.
Son haftalarda ortaya çıkan ve nihayetinde iktidara yükselişini sona erdiren büyük yolsuzluk skandalından çok önce, ülkede Yermak’a karşı bir isyan patlak veriyordu. Temmuz ayında, cumhurbaşkanlığı tarafından gizlice dayatılan ve yolsuzlukla mücadele çerçevesini önemli ölçüde zayıflatan bir yasanın kabul edilmesinin ardından birçok şehirde düzenlenen protestolarda ve son anketlerde halkın yüzde 70'i Yermak’ın istifa etmesini istiyordu. Sivil toplum ve Kiev müttefiklerinin baskısıyla nihayetinde iptal edilmeden önce, bu yasa yolsuzlukla mücadeleyi "cumhurbaşkanlığı makamı"nın kontrolüne vermiş ve iki özel kurum olan Ulusal Yolsuzlukla Mücadele Bürosu (NABU) ve Özel Savcılık Bürosu'nun (SAPO) bağımsızlığına son vermişti.
Cumhurbaşkanlığına yakın suç şebekesinin 100 milyon doları zimmetine geçirdiği belirlendi
Üç aydan uzun bir süre sonra hedef alınan iki kurum ülkenin enerji sektörünü baltalayan büyük bir yolsuzluk planını ortaya çıkardı. Cumhurbaşkanlığı ile yaşanan gerginlik ortamında "on beş ay süren soruşturma" ve "1.000 saatlik dinleme"nin ardından, NABU, cumhurbaşkanlığına yakın birkaç kişiyi devlete ait nükleer şirket Energoatom bünyesinde yaklaşık 100 milyon dolar (86 milyon avro) zimmete para geçiren geniş bir suç şebekesi kurmakla suçladı. Ukrayna makamları tarafından sekiz kişi hakkında dava açıldı.
Davada Andriy Yermak resmen suçlanmıyor. Ancak iktidardaki Halkın Hizmetkârı partisinden giderek artan sayıda milletvekili, halkı rahatlatmak ve "temiz" olmaya ve yaygın yolsuzluk sorunuyla mücadele etmeye kararlı bir Ukrayna imajını güçlendirmek amacıyla istifasını talep ediyordu. Ukrayna cumhurbaşkanı ayrıca cuma günü ulusa sesleniş konuşmasında, cumartesi günü yerine geçecek kişiyi bulmak için istişarelere başlayacağını ve kabinesinde "yeniden yapılanma"ya gidileceğini duyurdu.
"Yermak yolsuzluk skandalından sorumlu olan herkesi atayan kişidir"
İktidar partisi içinde bile, cumhurbaşkanının sağ koluna yönelik eleştiriler son günlerde daha da yoğunlaştı. Cumhurbaşkanlığı partisinden milletvekili Bohdan Yaremenko, verdiği bir demeçte, "Skandalın boyutu çok büyük ve bizi bu krizden çıkaracak bir sembole ihtiyacımız var. Bu yolsuzluk skandalından sorumlu olan herkesi atayan Yermak'tır. Ülkeye olan güveni yeniden tesis etmeliyiz. Mesele Yermak'tan kurtulmak değil, bu sistemden kurtulmak."
Parlamento Dış İlişkiler Komitesi Başkanı ve iktidar partisi üyesi Oleksandr Merezhko, Andriy Yermak'ın evinde arama başlatıldığının duyurulmasının ardından gönderdiği kısa mesajda, "Ne yapılacağına Zelenski karar verecek," diye yanıt verdi. Milletvekili için Yermak'ı korumaya devam etmek ülkenin imajını zedeliyordu. "Bir tepki olmalı. Bu koşullarda tepki vermemek en kötü seçenek," diye ekledi. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı'nın istifasının duyurulmasının ardından, kısa bir süre sonra, "Kovuldu," diye yorum yaptı. "Bu çok büyük bir şey." dedi.
Yorumunuz