İran ile ABD arasındaki dolaylı müzakerelerin ikinci turu İtalya'nın başkenti Roma'da bugün sona erdi. Taraflar, görüşmelere devam etmek üzere gelecek hafta tekrar bir araya gelme konusunda anlaştı.

Cumartesi günü Roma'da yapılan görüşmelerin gündeminde İran İslam Cumhuriyeti'nin sivil nükleer programı ve ülkeye yönelik Amerikan yaptırımlarının kaldırılması vardı.

İran heyetine Dışişleri Bakanı Abbas Irakçi, ABD heyetine ise Başkan Donald Trump'ın Ortadoğu temsilcisi Steve Witkoff başkanlık etti.

İran, İran-ABD görüşmelerinin 'yararlı' olduğunu ve 'yapıcı bir atmosferde' gerçekleştiğini bildirdi

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekai, X hesabından yaptığı açıklamada, İran-ABD görüşmelerinin "yararlı" olduğunu ve Umman Dışişleri Bakanı'nın arabuluculuğunda "yapıcı bir atmosferde" gerçekleştiğini belirterek, Roma'daki görüşmelerin sona erdiğini duyurdu.

Bekai, iki tarafın önümüzdeki birkaç gün içinde teknik düzeyde dolaylı görüşmelere yeniden başlama konusunda anlaştıklarını, ardından da önümüzdeki cumartesi günü baş müzakereciler düzeyinde görüşmelere devam edeceklerini söyledi.

Görüşmeler, geçen hafta sonu Umman'ın başkenti Maskat'ta yapılan müzakerelerin devamı niteliğindeydi.

Umman Dışişleri Bakanı Bedir bin Hamad El Busaidi, görüşmelere yeniden arabuluculuk yaptı ve Roma'da mesajları iletmek için iki heyet arasında mekik dokudu.

İran devlet televizyonunun yayımladığı görüntülere göre, İran heyeti dün gece yarısı Roma'ya ulaşmış, Tahran, görüşmelerin arifesinde Washington'un niyetleri konusunda "ciddi şüpheleri" olduğunu dile getirmişti.

İran İslam Devrimi Lideri Ayetullah Seyyid Ali Hamaney'in siyasi danışmanı Ali Şamhani, ABD ile görüşmelerde bulunan İranlı müzakerecilere "tam takdir yetkisi" verildiğini söyledi.

Şamhani, cumartesi günü X'te yaptığı paylaşımda ve Roma'da İranlı ve Amerikalı müzakereciler arasında yapılacak görüşmeler öncesinde, İranlı müzakerecilerin dokuz ilkeye dayalı "kapsamlı" bir anlaşmayı takip etmek üzere tam yetkiyle İtalya'nın başkentine gönderildiğini söyledi.

İran'ın görüşmelere yönelik 9 ilkesi

Dokuz ilkenin, "ciddiyet, güvence, denge, yaptırımların kaldırılması, Libya/Emirlikler modelinin [nükleer programdan bütünüyle vazgeçilen model] reddedilmesi, tehditlerden kaçınılması, hız, (İsrail gibi) rahatsızlık veren unsurların kontrol altına alınması ve yatırımın kolaylaştırılması" olduğunu söyledi. "İran teslim olmak için değil, dengeli bir anlaşma için orada" diye ekledi. 

Görüşme,  ABD'nin, Donald Trump'ın ilk başkanlığı döneminde, İran'ın nükleer alandaki faaliyetlerine ilişkin bir çerçeve sağlayan ve karşılığında yaptırımların kaldırılmasını öngören İran nükleer enerjisine ilişkin uluslararası anlaşmadan Mayıs 2018'de çekilmesinden bu yana bu seviyedeki ikinci görüşme olma özelliğine sahip. Ocak ayında Beyaz Saray'a geri dönen Trump, ABD'nin 1980'den beri diplomatik ilişkisi olmayan İran'a karşı kendi ifadesiyle "azami baskı" politikasını yeniden başlattı.

Trump mart ayında İranlı yetkililere yeni bir anlaşma için müzakere çağrısında bulunmuş, ancak diplomasi başarısız olursa İran'ı bombalamakla tehdit etmişti. Trump perşembe günü askeri seçeneği kullanmak konusunda "acele etmediğini" söyledi. "İran'ın konuşmak istediğini düşünüyorum" dedi.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Bekai: "Anlaşmaya giden yolun tuzaklardan arınmış olmadığının farkındayız" 

Görüşmelerin arifesinde İran Dışişleri Bakanı Irakçi ABD'nin niyetleri konusunda "ciddi şüpheleri" olduğunu dile getirdi. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekai cumartesi günü X'ten yaptığı paylaşımda "Anlaşmaya giden yolun tuzaklardan arınmış olmadığının farkındayız" ifadelerini kullanmıştı.

Batılı ülkeler ve İran rejiminin yeminli düşmanı İsrail, İran'ın nükleer silah edinmek istediğinden şüpheleniyor. Tahran bu iddiaları reddediyor ve özellikle enerji alanında sivil amaçlar için nükleer enerjiye erişim hakkını savunuyor. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi, çarşamba günü Le Monde'a verdiği röportajda, İran'ın atom bombasına sahip olmaktan "çok da uzak olmadığını" söyledi.

ABD'nin 2015 anlaşmasından çekilmesi ve ABD yaptırımlarının yeniden uygulanmasının ardından Tahran, misilleme olarak kendisini giderek anlaşmadan uzaklaştırdı. Ülke, Uluslararası Atom Enerji Ajansı'na (UAEA) göre, %60'a kadar uranyum zenginleştiriyor. Bu oran, kendisi için belirlenen %3.67 sınırının çok üzerinde, ancak nükleer silah üretmek için gereken %90 eşiğinin hâlâ altında.

ABD İran'dan nükleer programını tamamen kaldırmasını istiyor; bu İran için tartışılması bile söz konusu olmayan 'kırmızı çizgi'lerden...

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, anlaşmanın tarafları olan Avrupalıları, İran'a karşı "uluslararası yaptırımların yeniden tesis edilmesi" konusunda "önemli bir karar" almaya çağırdı ve İran'ın "mevcut anlaşmaya açıkça saygı göstermediği"ni ileri sürdü. İran, görüşmelerin nükleer konularla ve yaptırımların kaldırılmasıyla sınırlı olması konusunda ısrar ediyor ve tüm faaliyetlerinin durdurulmasını "kırmızı çizgi"si olarak görüyor. Cuma günü, Irakçi, Witkoff'un bu haftanın başlarında sivil olanlar da dahil olmak üzere nükleer programın tamamen ortadan kaldırılması çağrısı yapmasının ardından, Amerika Birleşik Devletleri'ni "mantıksız ve gerçekçi olmayan taleplere" karşı tekrar uyardı.

İran-ABD görüşmelerinin başlamasının ardından İsrail, İran'ın nükleer silah edinmesini engelleme kararlılığını yineleyerek, bunu yapmak için bir "eylem planı" olduğunu söyledi

İran İslam Cumhuriyeti'nin ideolojik ordusu olan Devrim Muhafızları, yurt dışında endişe yaratan balistik füze programı da dahil olmak üzere askeri ve savunma yetenekleri konusunda herhangi bir tartışmanın söz konusu olmayacağını belirtti. İran'ın resmi haber ajansı IRNA'ya göre, İran'ın bölgesel nüfuzu da ülkenin "kırmızı çizgileri" arasında yer alıyor. Tahran, bölgede İsrail'e düşman silahlı grupların bir ittifakı olan ve Filistinli Hamas, Lübnanlı Hizbullah, Yemen'deki Husi isyancılar ve Irak'taki Şii milisleri de kapsayan "direniş ekseni"ni destekliyor. İran-ABD görüşmelerinin başlamasının ardından İsrail, İran'ın nükleer silah edinmesini engelleme kararlılığını yineleyerek, bunu yapmak için bir "eylem planı" olduğunu söyledi.

Kaynaklar: AFP/Le Monde - IRNA