Çin’in uzay aracı "Chang'e 5" bugün Ay’a indi. Uzay aracının 23 Kasım’da başlayan yolculuğu, 28 Kasım’da Ay’ın yörüngesine ulaşması ile devam etmişti ve 1 Aralık itibarıyla "Chang’e 5" Ay’a indi. 40 yıldan fazla bir süreden sonra ilk kez Ay’dan Çin’in toplayacağı kayalar Dünya’ya gelecek. 

Çin'in devlet yayın kuruluşu CCTV'ye göre, Ay’daki araştırma robotunun yerdeki ay taşlarını delmesi ve malzemeyi sadece birkaç gün içinde toplaması gerekiyor. 40 yıldan uzun bir süre sonra ilk kez uzaydaki komşumuzdan yeni örnekler alınacak.

Mevcut görev başarılı olursa Çin Ay örneklerini Dünya'ya getiren ABD ve Sovyetler Birliği'nden sonra üçüncü ülke olacak.

Amerikalılar, "Apollo" astronotları ile altı farklı iniş bölgesinden toplam 382 kilogram ay taşını Dünya’ya getirdi. Örnekler bugün hâlâ araştırılıyor, sadece bazıları tasnif edildi. 

Üç Sovyet "Luna" robot sondası Ay’dan 326 gram ay taşını daha alıp Dünya’ya getirdi. Bunlara ek olarak Dünya’da 190 kilogram Ay kaynaklı göktaşı malzemesi araştırma için mevcut.

48 yıl sonra Çinliler şimdi uydumuzdan yaklaşık 2 kilogram ay malzemesi toplamak istiyor. Bir yandan robotik araçlarla yüzeyden toz ve moloz toplayacaklar, bir yandan da yüzeyi iki metreye kadar robotik matkapla delip çıkarabildiklerini Dünya’ya getirmeye çalışacaklar.

Bugün uydumuz bize soğuk ve ölü görünüyor ama Ay’da yanardağlar birkaç milyar yıldan fazla ateş püskürdü. Bazı araştırmacılar, 100 milyon yıl önce bile bazı bölgelerde volkanik faaliyetin olduğuna inanıyor.

Şimdiye kadar dünyada incelenen ay örnekleri 3,2 ile 4,6 milyar yaşları arasında iken, Çinlilerin robotik araçlarını indirdiği, bir Alman gökbilimciden ismini alan Mons Rümker'de en fazla iki milyar yaşında malzeme olabilir. Bu şekilde, jeologlar oradaki geç volkanizma ve gök cisimlerinin zamanla ısısını nasıl bıraktığı hakkında bir şeyler öğrenebilecekler. Hatta yeni bulgular, iç güneş sistemindeki diğer kayalık gezegenlerin yapısını çözmekte de kullanılabilir. 

Şimdiye kadar bilim, yüzeyindeki etkilere bağlı olarak Ay’ın tarihini büyük ölçüde aydınlatmıştır. Birçok krateri olan alanlar çok eskidir, daha az darbe izine sahip olanlar önemli ölçüde daha gençtir. Mevcut kronoloji, "Apollo" ve "Luna" tarafından toplanan materyalin kimyasal incelemeleri ile oluşturuldu. Var olan kronolojiye çok daha genç olan Çin’in toplayacağı kayalar eklendiğinde, Ay'ın tarihinin yüz milyonlarca yılı kapsayacak şekilde yeniden yazılması oldukça olası.

Ancak bunun için Çinlilerin ürettiği aracın önce örnekleri toplaması gerekiyor. Çin'in uzay ajansı CNSA, malzeme toplama sürecinin başarıyla sonuçlanıp sonuçlanmadığını yakında açıklayacak. Malzeme toplamak için önce yüzeyin delinmesi, ardından yüzey malzemesinin robotik kürekle toplanması gerekiyor. Her iki eylem de Salı-Çarşamba arası gerçekleşecek. Acelenin nedeni, Çinli uzmanlarının sondayı yapacak mekanik parçaların Ay'daki güçlü sıcaklık farklarından zarar görebileceğinden endişelenmesidir.

Gözlemciler Perşembe günü, "Chang'e 5" in tekrar yüzeyden kalkacağını düşünüyor. Örnekler bir aksilik çıkmadan toplanırsa malzemeler Dünya'ya geri hareket edecek bir dönüş kapsülüne aktarılacak. "Change-5"in Çin'in kuzeydoğusundaki özerk bir bölge olan İç Moğolistan'ın yaylalarına yaklaşık 10 gün sonra inmesi planlanıyor. 

Batılı uzmanlar Çin'in Ay yaklaşımını dikkate değer buluyor. Avrupa Uzay Ajansı'nın (ESA) kıdemli bilimsel danışmanı Mark McCaughrean "Bu görev olması gerekenden daha karmaşık. Apollo misyonlarıyla pek çok ortak noktası var ve insan mürettebatlı bir göreve doğru atılan bir başka adım olarak tasarlandı" diyor.

Avrupalılar, dünya çapındaki iletişim ağlarının dev antenleri ile Çin'in Ay’a yolculuğunu destekliyor ve ellerinden geldiğince Pekin ile işbirliği yapmak istiyorlar. Çünkü birçok ülkenin Ay’la ilgili hâlâ büyük planları var: ABD'nin yanı sıra Çin de insanları Ay’a göndermeyi planlıyor.

Amerikalıların bir kongre kararı nedeniyle ABD doğrudan Çinliler ile çalışmasa da Avrupa'da her iki tarafla işbirliği için umutlu. Pekin’in bir sonraki hedefi, Ay’ın güney kutbu bölgesine inmek ve bu bölgeye henüz kimse inmedi. "Chang'e 6" 2023 yılında bu hedefe ulaşmak için Dünya'dan hareket edecek. 

Güney kutbu bölgesinde kraterlerin derinliklerinde ve yeraltında gizlenmiş büyük miktarda su buzu olması muhtemeldir. Çin bir sonraki hedefine ulaşırsa uzaya uzun yolculuklar için gerekli roket yakıtında kullanılmak üzere hidrojen, nefes alabilmek için oksijen ve Ay’a kurulacak ilerideki insan istasyonları için su sağlayabilir. Ay'da yüksek miktarda bulunan helyum-3 de termonükleer yakıt üretiminde kullanılabilir. 
Kaynaklar: Spiegel-MIT Technology